آنچه در ادامه خواهد آمد، خلاصه ای جسته و گریخته از پایان نامه دکتر احمد علي سليمان مصری پیرامون حقوق کودک در خلال سیرت پیامبر- صلی الله علیه و سلم – می باشد. در پایان پیشنهاداتی برای پیشرفت بهتر در زمینه اشاعه و عملی ساختن حقوق کودکان بیان شده است. 
سیرت و سنت پیامبر – صلی الله علیه و سلم – حاوی احادیث زیادی با موضوعیت حقوق کوک می باشد، این نوشتار در صدد این هست تا این نکته را واضح سازد که شریعت اسلامی قبل از اینکه تاریخ به مسئله حقوق کودکان بپردازد، بدان پرداخته است.

اسلام سوای  تمام برتری های که دارد، از تمام تشکل ها، همایش ها و کنفرانس هایی که به موضوع حقوق کودک می پردازند، نیز سبقت جسته است. گرچه سازمان ملل متحد سیاست ها و قوانینی برای کشورهای جهان برای حفظ حقوق کودک وضع نموده، اما پیاده ساختن آنها هزینه های هنگفتی در بردارد که حتی کشورهای پیشرفته از هزینه آن بر نمی آیند. و علاوه بر سازمان ملل برخی از کشورهای پیشرفته نیز قوانینی متعین نموده اند. بالفرض تامین بودجه برای عملی ساختن قوانین سازمان ملل ، تنها آنها می توانند امنیت مالی کودک را تامین کنند، اما شریعت اسلام با یک توازن جالب و با وظایفی ساده، امنیت مادی و معنوی کودک را فراهم می سازد.

از آنجا که در غرب در بسیاری موارد نسبت به کودک بی توجهی شده بود و از این مسئله رنج می بردند، بر همین اساس اولین نهادهای حفظ حقوق کودک  پیش از مشرق زمین در آنجا شکل گرفت.

توجه وافر اسلام به تمام مراحل زندگی انسان و وضع حقوقی که موافق زندگی یک انسان بزرگوار باشد، نه تنها از زمان حیات انسان شروع نمی شود بلکه پیشتر از آن از زمانی شروع می شود که به هر یک از زوجین این حق را می دهد تا همسری نیکو برای خود انتخاب نماید.

حق کودک در زندگی که اسلام برای وی متعین نموده از هنگام ولادت شروع نمی شود بلکه از زمانی کلید می خورد، که او جنین بوده و در شکم مادرش می باشد. چنانچه که به مادر اجازه سقط جنین را نمی دهد و فقط زمانی چنین اجازه ای می دهد که خوف هلاک جان مادر باشد. این در حالی ست که در غرب و کشورهای به اصطلاح پیشرفته غیر اسلامی، سقط جنین از مواردی ست که از حیطه آزادی زن بشمار می رود.

اسلام کشتن طفل را در حتی در سخت ترین حالات از قبیل جنگ نیز ممنوع نموده است در حالی که امروزی اطفال و کودکان زیادی در جنگ هایی که قدرت های بزرگ برافروخته اند، کشته می شوند.

اسلام برای فرزن حقوقی را در نظر گرفته که قوانین غربی هرگز بدان نه اندیشیده اند، مثلا  فرزند باید به پدرش منتسب شود . اسلام خواهان این ست که فرزند همیشه در حمایت و امنیت پدر باشد اما از نگاه قوانین غربی مانعی وجود ندارد که فرزند به جرگه فرزندان بی سرپرست و سرراهی بپیوندند و بعد از آن به حقوق اطفال می پردازند.

زن برای اثبات نسب فرزندش به شوهرش می تواند خواستار آزمایش دی ان ای شود اما شوهر چنین حقی ندارد و بر اساس حکم شریعت فقط باید لعان نماید.
اسلام فرزند خواندگی را حرام نموده است اما مسلمانان را از کفالت و سرپرستی یتیم نه تنها بازنداشته بلکه بدان تشویق و ترغیب نموده است.

در اسلام تلقین روحی برای کودک از همان آوان طفولیت بعد از خروج از شکم مادر رخ می دهد، بدین شرح که در گوش راستش اذان و در گوش چپش اقامه گفته می شود.

اسلام حکم نموده که برای فرزند نه تنها اسم، بلکه اسمی زیبا انتخاب شود به نحوی که وقتی او را صدا می زنند احساس خجالت و سرشکستگی نکند و یا بخاطر اسم بدش از دید مردم مخفی نشود.

اسلام دین پاکی و نظافت هست پیش از اینکه علوم تجربی به اهمیت ختنه پی ببرند، اسلام بدان حکم نموده بود و این خود اشاره ای به عظمت و والایی این دین دارد.  والدین را وادار می سازد تا زمانی که فرزند قادر به تمیز کردن و سالم زیستن نیست هر گونه اسباب و علل آزار و اذیت شدن، را از او دور سازند. و به همین طریق فرزند از چرک و کثافت و پیامدهای ناخوشایند آنها در امان می ماند.

اسلام بر خوشحال شدن به هنگام ولادت فرزند، تشویق نموده  و از نمودهای این شکر می توان به ذبح گوسفند به هنگام ولادت فرزند اشاره کرد. این با انجام دادن سنت عقیقه محقق می گردد.

اهمیت شیر دهی طبیعی برای مادر و فرزند نیز از نکاتی ست که سنت رسول خدا بدان توجه داشته است.

سنت پاک پیامبر- صلی الله علیه و سلم – اهتمام زیادی به تکریم فرزند دارد، از نمودهای آن به سلام بر فرزند و جلو نشاندن طفل در سواری و همراه کردن در مجالس بزرگترها و دیگر موارد اشاره نمود. چرا که این چنین کارهایی باعث افزایش سطح معنویات و اعتماد به نفس وی در خانه و در جامعه ای که در آن زندگی می کند، می گردد. و این احترام قائل شدن به شخصیت وی  در تمام ابعاد زندگی وی حتی در سنین بزرگی اش اثر می گذارد.

از ابزار مهم در راستای تربیت صحیح فرزند، فراهم نمودن کانونی سالم و معرفی نمودن الگویی نکو برایش می باشد چرا که قلب و ذهن فرزن بمثابه تابلو زیباست و منتظر است هست تا ببیند چه کسانی بر آن نقاشی می کنند و آن را می آرایند.

سنت پیامبر- صلی الله علیه و سلم – به تعامل و رفتار نیکو با فرزندان زیاد توجه داراد چرا که تاثیر آن بر رفتار و شخصیت فرزند، امری اجتناب ناپذیر هست.

یکی از مواردی که سنت پیامبر- صلی الله علیه و سلم – تاکید زیاد بر آن دارد، بازی کردن با اطفال می باشد و روایت زیادی از نبی رحمت و از صحابه بزرگوار و سلف صالح پیرامون اهمیت بازی کردن با کودکان  وجود دارد. آنها پدران و مربیان را فرا می دهند که چگونه با بازی کردن عفو و بخشش را به کودکان آموزش دهند.

از دیگر حقوق کودک می توان به حق نفقه، که شامل نفقه زن شیر ده هم می شود، و آنچه که کودک می خورد و می نوشد، و نیز حق پوشاک، اشاره کرد. بر پدرلازم هست آنها را تامین نماید و در صورت خارج بودن از توان پدر، باید خویشاوندان آنها را فراهم نمایند و اگر خویشاوندان نیز نتوانستند بر مسلمانان واجب هست که آنها را فراهم کنند.

اگر کسی در سنت پیامبر- صلی الله علیه و سلم – با دقت بیندیشد، آنها را برای رعایت تندرستی و سلامتی، بمثابه معادن و گنج هایی باارزش و کمیاب خواهد یافت.
هرگاه رسول خدا- صلی الله علیه و سلم – کودکی را می دید که کاری مخالف ادب و یا قوانین تربیتی از او سرزده با مدنظر داشتن شرائط و حالات به نحو صحیحی او را نصیحت می نمودند و آنها نیز نصیحت رسول خدا را می پذیرفتند و کارساز می شد.

سنت رسول خدا – صلی الله علیه و سلم – به جسم کودکان نیز توجه داشته است چنانچه آنها را به فراگیری شنا، اسب دوانی و تیراندازی تشویق نموده و والدین را نیز به توجه این مهم ترغیب نموده است و سنت پیامبر- صلی الله علیه و سلم – در این زمینه از تمام قوانین و جوامع امروزی، گوی سبقت را ربوده است و بین روح و ماده توازن و تعادل را بوجود آورده و سعی دارد که کودک را از نظر مادی و روحی اشباع نماید.

سنت مطهر رسول خدا – صلی الله علیه و سلم – تاکید زیادی بر دقت در ادب نمودن فرزند دارد تا آنها از همان سنین کودکی و صغر سن خوب تربیت شوند تا بر همان صفات نیکو و پسندیده رشد کنند، و همانگونه که در باب طب داغ کردن آخرین راهکار هست، در باب تربیت فرزند، زدن هم آخرین دستاویز می باشد.

پیامبر- صلی الله علیه و سلم – اولین کسی بودند که برای ریشه کن ساختن بیسوادی قیام کردند چنانچه بعد از جنگ بدر، یکی از گزینه های فدیه آموزش خواندن و نوشتن ده فرزند مسلمان بود.

دانشمندان مسلمان در قرن چهارم هجری، قرنی که اروپا در تاریکی جهل و ظلم می سوخت، تعلیم و آموزش مسلمانان را اجباری ساخته بودند.

تربیت جنسی نیز از جمله مورادی ست که از احکام شریعت بهره می برد  این مهم در راستای حفظ فرزندان مسلمان از گرایش به راه های منحرف کننده و دور کننده از فرهنگ اسلامی می باشد، و دیگر اینکه در ذهن و اندیشه کودک مسلمان، حقیقت ها و تصورات عمیق جای بگیرد تا اینکه در آینده که بزرگ شدند  حلال و حرام خود را بتوانند تشخیص داده و در زندگی امروزی خود به سلاح اخلاق مسلامی مجهز شوند.

سنت مطهر پیامبر- صلی الله علیه و سلم – در مورد تعیین دوست خوب تاکید زیادی نموده است چرا که دوست تاثیر بسزایی در زنگی دوست خود دارد به گفته عرب زبان ها:  « الصاحب ساحب » دوست ( به هرجا که برود دوستش را می برد )

همچنین در خلال سنت پیامبر- صلی الله علیه و سلم – روایت هایی یافت می شود که در مورد حقوق مالی کودکان و اطفال تاکید زیادی داشته است و هر نکته ریز و درشت در این مهم را بیان داشته است و به کسانی که در راستای حفظ مال اطفال و خردسالان تلاش نماید؛، وعده ثواب و نیکی داده و به کسانی که در صدد خیانت و دست درازی در مال کودکان باشند را به گناهی بزرگ وعده داده است.

چند توصیه:

برای حفظ و نگهداشت فرزندان مان باید روش های تربیت باید تعمیم و گسترش داشته شود تا تمام والدین و مربیان و دست اندرکاران زمینه تربیت، به آنها دسترسی داشته باشد و این از طریق برگزاری نشست ها، همایش ها و نیز از طریق تمام امکانات صوتی و تصویری و مطبوعات باید اطلاع رسانی شود.
انتشار و اطلاع رسانی حقوق کودکان از طریق تمام ابزار دسته جمعی از قبیل روزنامه ها و امکانات صوتی و تصویری.

بازنگری روش های تربیتی و بازساخت آنها بر اساس قرآن و سنت.

بر دولت های اسلامی لازم هست تا تمام تلاش خود را در زمینه تربیت فرزندان بالاخص حقوق کودکان بکار بندند.

تلاش برای بهبود اوضاع کودکان در جامعه اسلامی از طریق بهره بردن از امکانات و موسسات دولتی و مردم نهاد.

زیر نظر داشتن الگوهای تدریسی که در مهد کودک ها آموزش داده می شود تا مبادا افکار غیر اسلامی و دینی بدان ها آموزش داده شود.

موسسات آموزشی نیز باید باید برنامه هایی را در دروس خود بگنجانند که بر اساس حقوق کودکان در اسلام چیده شده باشد.

برخورد با موسسات و مجتمع های غیر دینی و غربی که بر خلاف آموزه های دینی و یا بد جلوه دادن اسلام، سنگ بنای آنها بنا شده و این نیز از طریق برگزاری نشست ها و همایش هایی برای صحیح جلوه دادن اسلام امکان پذیر می باشد.

وصلى الله وسلم وبارك على سيدنا محمد وعلى آله وصحبه وسلم، وآخر دعوانا أن الحمد لله رب العالمين.
به قلم: احمد علي سليمان مصری

مترجم: عصمت الله تیموری
منبع: بوابه الازهر