و تمام اقسام صبر در روزه وجود دارد، چرا که در آن صبر بر طاعات و عبادات است و صبر از آنچه که خداوند بر روزه‌دار حرام فرموده است از قبیل شهوات و خواهشات نفسانی و صبر بر آنچه که حاصل است در آن برای روزه‌دار از درد و رنج گرسنگی و تشنگی و ضعیف‌شدن […]
و تمام اقسام صبر در روزه وجود دارد، چرا که در آن صبر بر طاعات و عبادات است و صبر از آنچه که خداوند بر روزه‌دار حرام فرموده است از قبیل شهوات و خواهشات نفسانی و صبر بر آنچه که حاصل است در آن برای روزه‌دار از درد و رنج گرسنگی و تشنگی و ضعیف‌شدن نفس. و بدن انسان که برای صاحب آن (صبر) ثواب و پاداش داده می‌شود.»
پیامبر صلی الله علیه و سلم رمضان را ماه صبر نامیده‌اند:
کما فی الترمذی عن النبی صلی الله علیه و سلم قال: «الصوم نصف الصبر» (سنن الترمذي 5/536)
و الصبر ثلاثة أنواع:
الف) صبر علی الطاعات
ب) صبر عن محارم الله
ج) صبر علی أقدار الله المؤلمة
و تجتمع الثلاثة کلها فی الصوم فإن فیه صبرا علی طاعة الله و صبرا عن ما حرم الله علی الصائم من الشهوات و صبرا علی ما یحصل للصائم فیه من ألم الجوع و العطش و ضعف النفس و البدن و یثاب علیه صاحبه. (وظائف شهر رمضان المبارک)
« در جامع ترمذی روایتی از رسول الله صلی الله علیه و سلم نقل شده است که آن حضرت صلی الله علیه و سلم ارشاد فرمودند: «روزه نصف صبر است. »
و صبر بر سه قسم است.
الف)صبر و شکیبائی بر طاعات و عبادات
ب) صبر از حرام‌های خداوند (و نواهی او)
ج) صبر بر تقدیرات و سرنوشت‌های درد‌آور.
و تمام اقسام صبر در روزه وجود دارد، چرا که در آن صبر بر طاعات و عبادات است و صبر از آنچه که خداوند بر روزه‌دار حرام فرموده است از قبیل شهوات و خواهشات نفسانی و صبر بر آنچه که حاصل است در آن برای روزه‌دار از درد و رنج گرسنگی و تشنگی و ضعیف‌شدن نفس. و بدن انسان که برای صاحب آن (صبر) ثواب و پاداش داده می‌شود.»
چنانکه الله تعالی در مورد مجاهدین فرموده است:
« ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ لَا يُصِيبُهُمْ ظَمَأٌ وَلَا نَصَبٌ وَلَا مَخْمَصَةٌ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَلَا يَطَئُونَ مَوْطِئًا يَغِيظُ الْكُفَّارَ وَلَا يَنَالُونَ مِنْ عَدُوٍّ نَيْلًا إِلَّا كُتِبَ لَهُمْ بِهِ عَمَلٌ صَالِحٌ إِنَّ اللَّهَ لَا يُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ» (توبه 120)
«هیچ تشنگی و خستگی و گرسنگی در راه خدا به آنان نمی‌رسد و گامی به جلو بر نمی‌دارند که موجب خشم کافران شود و به دشمنان دستبردی نمی‌زنند (و ضرب و قتل و جرحی نمی‌چشانند و اسیر و غنیمتی نمی‌گیرند) مگر این که به واسطه‌ي آن کار نیکویی برای آنان نوشته می‌شود و بی‌گمان خداوند پاداش نیکوکاران را (بی‌مزد نمی‌گذارد و آن را) هدر نمی‌دهد.»
فمن رحم فی هذا الشهر فهو المرحوم و من حرم خیره فهو المحروم. (وظائف شهر رمضان المبارک)
« هر کس که در این ماه (مورد) رحمت خداوند قرار گیرد (بی شک) او مرحوم است و هر کس که از خیر آن محروم شود، پس او محروم است.»
و قال صلی الله علیه و سلم: «الصوم نصف الصبر» و الله عز و جل یقول « إِنَّمَا يُوَفَّى الصَّابِرُونَ أَجْرَهُم بِغَيْرِ حِسَابٍ.» (أخرجه أصحاب السنن و الصحاح بأ لفاظ مختلفة)
رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: «روزه نصف صبر است.» و خداوند متعال می‌فرماید: «قطعاً به شکیبایان اجر و پاداش‌شان به تمام و کمال و بدون حساب داده می‌شود.»
انَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: « الصِّيَامُ جُنَّةٌ فَلَا يَرْفُثْ وَلَا يَجْهَلْ وَإِنْ امْرُؤٌ قَاتَلَهُ أَوْ شَاتَمَهُ فَلْيَقُلْ إِنِّي صَائِمٌ مَرَّتَيْنِ وَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ لَخُلُوفُ فَمِ الصَّائِمِ أَطْيَبُ عِنْدَ اللَّهِ تَعَالَى مِنْ رِيحِ الْمِسْكِ یقول تبارک و تعالی يَتْرُكُ طَعَامَهُ وَشَرَابَهُ وَشَهْوَتَهُ مِنْ أَجْلِي، الصِّيَامُ لِي وَأَنَا أَجْزِي بِهِ کل حسنة یعملها ابن آدم بعشر أمثالها إلی سبعمائة ضعف إلا الصیام فإنه لی و أنا أجزی به. للصائم فرحتان :فرحة عند فطره و فرحة عند لقاء ربه.» (أخرجه النسائی)
حضرت رسول الله صلی الله علیه و سلم فرموند: « روزه سپر است، روزه‌دار کار ناشایست و جاهلانه انجام ندهد، و اگر کسی با او درگیر شود یا به او دشنام دهد، بگوید: من روزه دارم. سوگند به ذاتی که جانم در دست اوست بوی دهان روزه‌دار نزد الله تعالی از بوی مشک هم خوشبوتر است. الله تعالی می‌فرماید: روزه‌دار، خوردن، نوشیدن و غریزه‌ي جنسی‌اش را به خاطر من رها می‌کند، و من پاداشش را می‌دهم، و هر کار خوبی که بنده انجام دهد، من به او ده تا هفصد برابر پاداش می‌دهم، مگر روزه که برای من است و خودم پاداش آن را می‌دهم. برای روزه‌دار دو خوشحالی (و مژده) است: یک خوشحالی هنگام افطار و خوشحالی دیگر هنگام ملاقات با پروردگارش.»
و قوله صلی الله علیه و سلم: «من صام یوما فی سبیل الله عز و جل زحزح الله وجهه عن النار بذلک الیوم سبعین خریفا و فی لفظ باعد الله بینه و بین النار بذلک الیوم سبعین خریفا.» (أخرجه النسائی)
نیز فرموده‌ي رسول الله صلی الله علیه و سلم است، « هرکس یک روز را در راه خداوند روزه بگیرد، الله تعالی چهره‌ي او را از آتش (جهنم) بسب همان یک روز. هفتاد سال دور می‌کند.»
آری خوانندگان گرامی! تمام فضائل مذکور، مربوط به روزه‌ي کامل و صحیح می‌باشد که با رعایت شروطش انجام گرفته باشد نه مطلق روزه. از جمله‌ی شروط روزه صحیح امور ذیل می‌باشند:
اولاً: اخلاص برای الله تعالی است. کما قال صلی الله علیه و سلم : من صام رمضان إیمانا و احتسابا…..
ثانياً: مداومت بر صوم همراه با برّ و احسان، مانند دادن صدقات و افطاری، تلاوت قرآن کریم و پای‌بندی به اذکار و….
ثالثاً: کنترل اعضای بدن از همه‌ي گناهان و اوصاف پست و نادرست، دوری از سخنان زشت و افعال بد، به ویژه پرهیز از غیبت و سخن‌چینی، خوردن مال حرام و …، چنانچه رسو ل الله صلی الله علیه و سلم فرمودند کسی که سخن دروغ و عمل به آن را ترک نکند، الله تعالی هیج نیازی ندارد در این که خورد و نو شش را کنار بگذارد و نیز فرمودند: روزه عبارت از (ترک) خورد و نوش نیست بلکه روزه (کامل) این است که از سخنان بیهوده و ناشایست دوری کند و هچنین فرمودند: بسا از روزه‌داران هستند که از روزه فقط گرسنگی و تشنگی نصیب‌شان می‌شود و بسا از بیدارماندگان برای عبادت، هستند که فقط بیدار خوابی نصیب‌شان می‌باشد.
خلاصه این که: روز‌ه‌ی مقبول و برتر آن است که همراه با خیرات و نیکی‌ها و دور از معاصی و محرّمات باشد و الا به قول امام غزالی (رح) کسی که خدای متعال را نافرمانی کند در حالی که روزه است مانند کسی است که برای خود قصری بسازد ولی شهر را ویران کند؟
به نقل از کتاب: درسهای رمضان المبارک / مولانا محمود عبدی
