اگر علما که داعیان آگاه دین هستند، با غنیمت دانستن لحظه‌ها در جهت بیداری توده‌ها و اقشارِ گوناگون جامعه همت نمایند، در مقطع کوتاهی شاهد تحولات همه جانبه در عرصه‌های اجتماعی خواهیم بود.

«شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَىٰ وَالْفُرْقَانِ» (البقره 185)
ماه رمضان، ماه خدا و ماه سبقت گرفتن از یکدیگر در نیکی‌هاست. این ماه در آیین‌های گذشته نیز برای روزه بوده است، مسیحیان اهمیت زیادی برای روزۀ این ماه قائل بودند، اما از آنجا که ماه روزه گاهی در فصل زمستان و گاهی در فصل تابستان می‌آمد، آنها فصل بهار را جهت روزه‌داری برای همیشه برگزیدند و بیست روز را هم به این یک ماه بعنوان کفاره اضافه نمودند، به این ترتیب روزۀ آنها پنجاه روز شد. « كُتب عليهم (النصاری) رمضان، وكُتب عليهم ألا يأكلوا ولا يشربوا بعد النوم، ولا ينكحوا النساء شهر رمضان، فاشتد على النصارى صيام رمضان، وجعل يتقلب عليهم في الشتاء والصيف، فلما رأوا ذلك اجتمعوا فجعلوا الصيام في الفصل بين الشتاء والصيف، وقالوا نزيد عشرين يومًا نكفر بها ما صنعنا فجعلوا صيامهم خمسين» («تفسير القرآن العظيم» ابن كثير الدمشقي 1/213.)
آنچه از ارشاد الهی در مورد روزه رمضان برداشت می‌شود، تحصیل تقوی است. و چون همۀ انسان‌ها در راه تامین خواسته‌های شکم و غریزه حیوانی می‌کوشند، روزه امیال نفسانی و شهوانی را درهم می‌شکند؛ زیرا رمضان یک دورۀ یک ماهه است تا به ترک خوردنی‌ها، نوشیدنی‌ها و غرائز حلال در روز عادت کنیم. و این روزه چون یک دوره تهذیب اخلاق از رذائل و آراستگی به سجایای اخلاقی است، طبعاً افرادی که توانایی جسمی و بلوغ حسی و فکری دارند، باید روزه بگیرند. افراد نابالغ و افراد مسن و یا مسافر و زنانِ باردار و زنان شیرده و افراد بیمار که روزه گرفتن برای آنها مشکل است، از این قاعده مستثنی هستند. چون الله تعالی تربیت و خیر ما را می‌خواهد، نه سختی و دشواری ما را، «یریدالله بکم الیسر ولایرید بکم العسر».
از امتیازات رمضان این است که در آن شبِ قدر قرار دارد. شبی که از هزار ماه هم بهتر است. عبادت و طاعت و دعا در این شب بسیار مغتنم است و هرکه از برکات این ماه محروم ماند، محروم واقعی است. زیرا که از خیر کثیر جا مانده است.
از جمله ویژگی‌های این ماه، چند برابر شدن ثواب نیکی‌هاست تا که افراد، از فرصت چند روزه این ماه بهره جسته  از دیگران سبقت بگیرند.
این ماه، ماهِ مواسات لقب گرفته است؛ زیرا  افراد خیراندیش چشم به‌راه ماه رمضان می‌مانند تا با ادای زکات و عشر و دیگر حقوق مالیه، دل‌های غمگین را شاد کنند و اشک‌های افراد بی‌بضاعت را بخشکانند. چنانکه به تجربه ثابت شده است افرادی در این ماه با انفاق اموال نفیس و با کمیت زیاد، به سراغ اقشار آسیب پذیر رفته، در کاستن دغدغۀ آنان تلاش می‌کنند.
این ماه، ماهِ صلح و آشتی است. افراد کینه‌جو باید کینه‌ها را ازسینه‌های خود دورکنند و با توبه و انابت، شیطان را از خود ناامید سازند.
همانطورکه اولین بارقۀ هدایت در ماه رمضان درخشید، در آینده نیز همین اتفاق تکرار خواهد شد. رمضان ماهی است که دلهای عشاق به‌سوی آن پر می‌کشد و فعالیت شیاطینِ بزرگ متوقف شده است. زیرا با زنجیرها بسته شده‌اند، پس مردم با دل‌های نرم به عبادت روی می‌آورند. چه خوش نصیب‌اند آنهایی که با تشکیل و حرکت در راه دعوت و تبلیغ و انفاق بر مستمندان از هر سه شاخص (رحمت، مغفرت، آزادی از جهنم) متمتع می‌شوند.
هرلحظه از شبانه روزِ این ماه برای دعا است، خصوصا وقتی با دهان روزه دعا شود، رد نخواهد شد، در وقت افطار دعای روزه دار قبول می‌شود، در نیمه‌های شب و هنگام سحر دعا اجابت می‌شود، پس باید این اوقات ویژه را به دعا اختصاص داد.
در این ماه به تلاوت قرآن اهتمام بیشتری بورزیم، ذکر و اوراد را هم باید منظم انجام دهیم، و در حال روزه حتی اگر یک شخص بی‌جهت به شما بی‌احترامی کرد، شما بدون واکنش بگوئید: من روزه دارم، یعنی روزه مرا از دشنام گویی منع نموده است ورنه من می‌توانستم پاسخ کوبنده‌ای به تو بدهم.
اگر علما که داعیان آگاه دین هستند، با غنیمت دانستن لحظه‌ها در جهت بیداری توده‌ها و اقشارِ گوناگون جامعه همت نمایند، در مقطع کوتاهی شاهد تحولات همه جانبه در عرصه‌های اجتماعی خواهیم بود.
حال که بخشی از تعطیلات سالانه در ماه رمضان افتاده است، می‌طلبد همۀ روحانیون و طلاب عزیز این فرصت را بسیار مغتنم دانسته، به تعلیم قرآن کریم و نشرآموزه‌های دینی همت کنند و با قرارگرفتن روی محور خدمت دین، از لحظه لحظۀ این ماه مبارک، استفاده نمایند. چون در این ماه، برکات عمده‌ای هست که در غیر این ماه یافته نمی‌شود. یکی از برکات رمضان این است که قرآن کریم در این ماه نازل شده است و این کتابِ تحوّل‌آفرین و انسان‌ساز، یک احسان و منت بزرگی است که از طرف الله تعالی به انسانیت ارزانی شده است، و اگر راهنمایی این کتاب الهی در میان انسان‌ها نمی‌بود، معلوم نبود که حدود خسارت جهان به کجا می‌رسید.
روحانیان عزیز با استفاده از این فرصت، مردم را به بایدها و نبایدهای این ماه آشنا کنند، چون قیمت اعمال را عالمان می‌دانند، مردم را باسنت‌ها آشنا کنند و از بدعات و رسومات مروجه باز دارند.
امام مالک رحمه الله می‌فرمایند: «من ابتدع في الإسلام بدعة يراها حسنة فقد زعم أن محمداً   صلى الله عليه وآله وسلم  خان الرسالة لأن الله يقول: (الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ) [المائدة: 3] فما لم يكن يومئذ ديناً فلا يكون اليوم ديناً» (اعتصام شاطبی)
آنکس که در دین پدیدۀ نو ایجاد کند و آنرا کار مستحسن و کار ثواب بداند، تو گویی این ادعا را کرده است که پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم در ابلاغ احکام الهی خیانت نموده است (که آنچه کار ثواب بوده را نگفته است) زیرا ارشاد الهی است که «من امروز دین شما را کامل نموده‌ام» پس هر چیز که در زمان پیامبر جزو دین نبوده است، امروز نیز جزو دین به شمار نمی‌رود.
از خداوند منان می‌خواهیم که عبادات ما را در این ماه عزیز بپزیرد.

استاد عبدالواحد علی بایی (مومنی)