روحانی محترمی در تلویزیون می‌گفت: «صدها و شاید حدود هزار روایت دربارۀ امانت‌داری در کتاب‌های دینی، موجود است.» درست می‌گوید، ولی:

روایات دینی، برخی فضایل اخلاقی را بسیار برجسته می‌کنند؛ آن قدر که انسان معاصر، دلیل این میزان از تأکید و برجسته‌‌سازی را نمی‌فهمد؛ مثل همین «ردّ امانت به صاحبش» یا «اکرام یتیم». میزان روایاتی که دربارۀ یتیم‌نوازی و امانت‌داری در کتاب‌های روایی وجود دارد، بسیار بیش از احساس نیاز انسان معاصر به چنین توصیه‌هایی است. گویا، اموری مانند پس دادن امانت به صاحبش، از مسائل مهم روزگار قدیم بوده است. تاریخ را هم که می‌خوانیم، می‌بینیم یکی از مشکلات جدی مردم قدیم هنگام مسافرت، امنیت اموال نقدی و حتی غیر نقدی‌شان بوده است. مردم در آن روزگاران، معمولا پیش از سفر یا به هر دلیل دیگری، پول و اشیای ارزشمندشان را نزد آدم‌های امین می‌بردند و از آنان می‌خواستند که تا بازگشتشان از سفر، از آن نگه‌داری کنند. این آدم‌های به‌ظاهر امانت‌دار، گاهی حاضر به استرداد اموال مردم نبودند. روایات بی‌شماری که دربارۀ امانت‌داری وارد شده است، در واقع ناظر به این مسئلۀ عام البلوی در آن روزگاران است. اما امروزه سیستم بانکداری این مشکل را تقریبا حل کرده است و الان کسی، نقدینه‌اش را نزد کسی به امانت نمی‌گذارد.
 

فراوانی روایات دربارۀ یتیم‌نوازی هم تقریبا چنین داستانی دارد. درصد ایتام در گذشته بسیار بیش از الان بوده و مرکز یا نهادی هم برای سرپرستی آنان نبوده است. به همین دلیل، روایاتی که محبت به یتیمان را توصیه می‌کنند، به لحاظ مقدار و محتوا، تناسب آشکاری با آن روزگاران دارند.
 

در مقابل، انسان معاصر مشکلاتی دارد که تقریبا جدید و رهاورد دنیای مدرن است؛ مثل تجاوز به حریم خصوصی. به‌سختی می‌‌توان چند روایت دینی دربارۀ این معضل اجتماعی و ابعاد آن یافت. در آن چند روایت هم، حریم خصوصی یعنی حریم خانه و خانواده. مسئلۀ حریم خصوصی به معنای امروزینش – بر خلاف مسائلی مانند امانت‌داری – مسئلۀ مردم قدیم نبوده است؛ به دو دلیل: اولا حریم خصوصی بیشتر از راه تکنولوژی آسیب‌پذیر شده است و این راه در قدیم تقریبا مسدود بود؛ ثانیا حریم خصوصی و حقوق شهروندی و … بیشتر از مفاهیم مدرن است.
 
بنابراین افزونی روایات در ذيل موضوعی، نباید علت اصلی در انتخاب آن موضوع برای سخنرانی، تألیف، تأسیس مراكز علمی و دیگر فعالیت‌های دینی باشد.
به قلم: رضا بابایی
منبع: دین آنلاین