سؤال: قرض‌الحسنه به چه وامي گفته مي‌شود، آيا به اين نوع وام كه شخصي پانصدهزار تومان قرض مي‌دهد، پس از مدتي مبلغي افزون بر پانصدهزار تومان مي‌گيرد، قرض‌الحسنه مي‌گويند؟

جواب: قرض‌الحسنه در تعابير قرآني عبارت است از اينكه انسان مال خود را از روي اخلاص و انگيزة طلب ثواب، در راه خداوند خرج كند.(1) از نظر فقهي تعريف قرض اين است كه شخصي مبلغي را به فرد ديگري كه نيازمند است، بدهد و همان مقدار را از مقروض وصول كند.(2) اين نوع وام از نظر شرعي مستحب و پسنديده است و وام‌ده مستوجب پاداش و عنايات خداوند قرار خواهد گرفت؛ اما اگر وام‌ده مبلغي يا مالي افزون بر مقدار قرض شرط قرار داده و از وام‌‌دار طلب كند، رباست كه بنابر نصّ صريح قرآن حرام مي‌باشد. البته اگر بدون شرط قبلي فرد وام‌‌دار هنگام پرداخت وام، با طيب‌خاطر مبلغي افزون بر قرض، به وام‌ده بدهد، ربا محسوب نمي‌شود، بلكه باعث اجر و ثواب نيز خواهد بود.(3) ناگفته نماند اگر پرداخت مال اضافي به‌صورت شفاهي يا رسمي مشروط نباشد؛ اما به گونه‌اي معروف باشد كه مقروض خود را ملزم به پرداخت مبلغي اضافي مي‌داند و عرفاً بايد بپردازد، بازهم در حكم مشروط قرار مي‌گيرد و حرام است.(4)

1. تفسير ابن كثير: 1/424.

2. الفقه‌الاسلاميه و ادلته في مبحث القرض:5/3786

3. الجامع لاحكام القرآن‌: 3/241.

4. تكملة فتح الملهم: 1/403، دارالقلم.