سؤال: شخصي هشتاد سال سن دارد به علت ضعف و پيري قادر نيست روزه‌هاي قضايي را قضا بجا آورد نيز نمازهاي فوتي را نمي‌تواند قضايي بجا آورد آيا چنين شخصي مي‌تواند در حياتش از روزه‌ها و نمازهاي فوتيش كفاره ادا نمايد يا خير؟

جواب: شيخ فاني ( کسي كه قوتش به پايان رسيده  و منتظر فنا و مرگ است) كه قادر نيست بر اداي روزه از نظر اسلام در حياتش كفاره روزه ادا نمايد يعني فديه بدهد در ردالمحتار آمده است للشيخ الفاني العاجز عن الصوم الفطر و يفدي وجوبا كالفطرة) ردالمحتار ج2/130
اما فديه دادن براي نمازهاي فوتي در زندگي درست نيست حتي الامكان قضايي بجا آورده شود اگر تا وقت مرگ قضايي بجا نياورد در آخر وقت بر او لازم است كه وصيت كند تا از اموالش فديه ي نماز داده شود چون نماز اميد است تا آخر ادا شود در رد المحتار و حاشيه اش آمده است ( لو تعذر عليه القيام … صلي قاعدا ) و لو مستندا الي وسادة او انسان فانه يلزمه ذالك علي المختار ( كيف شاء) ( و ان تعذر … اومأ قاعدا) ( و يجعل سجوده اخفض من ركوعه … و لايرفع الي وجهه شيئا يسجد عليه ) فانه يكره تحريما …. ( و ان تعذر القعود اومأ مستلقيا … و ان تعذر الايماء) اي برأسه و كثرت الفوائت سقط القضاء عنه و عليه الفتوي ( كما في الظهيزيه ) الدر المختار علي هامش رد المحتار باب صلوة المريض ج1/562-559
اداي نماز بر حسب طاقت و توان است نماز را ادا كند ايستاده اگر قادر نبود نشسته و اگر قادر نبود بر پشت انداخته و اگر بر آن هم قادر نبود با اشاره ي سر ادا نمايد و اگر بر اشاره هم قادر نبود فرضيت نماز از آن ساقط مي شود و در همين كتاب جاي ديگر آمده است «و لو مات و عليه صلوات فائتة و اوصي بالكفارة يعطي لكل صلات نصف صاع من بر كالفطرة و كذا حكم الوترو انما يعطي من ثلث ماله…» يعني اگر شخصي فوت كرد در حالي كه بر او نمازهاي فوتي است و وصيت كرد به اداي فديه پرداخت شود در ازاي هر نماز نصف صاع از گندم مثل صدقه ي فطر و حكم وتر هم مثل سائر نمازهاست ( رد المحتار ج 1/ 542-541) و بايستي فديه داده شود از يك سوم مال ميت.

دارالافتا حوزه علميه انوار العلوم خيرآباد
(مولانا)غلام احمد علي بايي عفا الله عنه