خداوند می فرماید: ﴿ وَلَا تُؤْتُوا السُّفَهَاءَ أَمْوَالَكُمُ الَّتِي جَعَلَ اللَّهُ لَكُمْ قِيَامًا وَارْزُقُوهُمْ فِيهَا وَاكْسُوهُمْ وَقُولُوا لَهُمْ قَوْلًا مَعْرُوفًا ﴾ ( اموال کم‌خردان را که در اصل اموال شما است به خود آنان تحویل ندهید. چرا که خداوند اموال را برایتان قوام زندگی گردانده است. از (ثمرات) آن خوراک و پوشاک ایشان را تهیّه کنید و با سخنان شایسته با آنان گفتگو کنید (و ایشان را نیازارید و با ایشان بدرفتاری نکنید).

پروردگار در این آیه به این مطلب اشاره می کند که نقدینگی عامل پایداری ما هست چنانچه مفسران می گویند: یعنی این که خداوند دنیا و ثروت را عامل پایداری زندگی و سامان دهنده کارهای انسان قرار داده و این نکته بدین معناست که مال سازنده زندگی و عامل حفاظت آن می باشد.

در جایی دیگر فرموده: الْمَالُ وَالْبَنُونَ زِينَةُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا  ( دارائی و فرزندان، زینت زندگی دنیایند )*

در سوره قصص  فرمان داده:  وَلَا تَنْسَ نَصِيبَكَ مِنَ الدُّنْيَا (و بهره‌ی خود را از دنیا فراموش مکن (و بدان که تو هم حق حیات داری و باید از امتعه و لذائذ حلال استفاده بکنی و به خویشتن برسی)

در سوره اعراف بیان داشته است: قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ الَّتِي أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالطَّيِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِيَ لِلَّذِينَ آمَنُوا فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا خَالِصَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ  (ای محمّد! زشتی کارِ افتراء تحلیل و تحریم را بدیشان خاطرنشان ساز و به آنان) بگو: چه کسی زینتهای الهی را که برای بندگانش آفریده است و همچنین مواهب و روزیهای پاکیزه را تحریم کرده است؟ بگو: این (نعمتها و موهبتهای حلال و) چیزهای پاکیزه، برای افراد باایمان در این جهان آفریده شده است (و دیگران نمی‌بایست از آن استفاده کنند. ولی در این دنیا بر این خوان یغما چه دشمن چه دوست، و این هم از رحمت واسعه‌ی خدا و لطف او است. امّا) در روز قیامت اینها همه در اختیار مؤمنان قرار می‌گیرد (و دیگران به کلّی از آن محروم می‌گردند).

در سنن ابو داود از نبی رحمت، نقل شده که همواره چنین دعا می نمودند: بار خدایا از شر کفر و فقر به تو پناه می برم واز عذاب قبر به تو پناه می برم.

در صحیح مسلم از حضرت ابوهریره نقل شده، رسول خدا اینگونه دعا می نمودند: بار خدایا دینم را که باعث حفاظت کارهایم هست را نیکو بگردان، و دنیایم را که در آن زندگی ام جریان دارد را شایسته گردان، و آخرتم را که بازگشتم در آن ست را زیبنده قرار بده، و در زندگی ام در هر چیز خیر و نیکی قرار ده و مرگ را برایم باعث راحتی از شر گردان.

قرآن نیز برای ما فرا داده تا اینگونه بگوییم:  رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ  ( پروردگارا! در دنیا به ما نیکی رسان و در آخرت نیز به ما نیکی عطاء فرما (و سرای آجل و عاجل ما را خوش و خرّم گردان) و ما را از عذاب آتش (دوزخ محفوظ) نگاهدار. )

و بر اساس روایات صحیحین پیامبر این دعا را زیاد ورد می کردند.

در مسند امام احمد از عمرو بن عاص خدا از او راضی باد نقل شده: مال نیکو برای فرد نیکو زیبنده است.

ابن ابی الدنیا در کتاب اصلاح المال خود از حضرت عبدالرحمن بن عوف نیز نقل نموده که می گفت: ثروت چیز خوبی هست بوسیله آن صله رحم را بجا می آورم و به سوی پروردگام تقرب می جویم.

ابن ماجه نیز از یسار بن عبید نقل نموده: ثروت زیاد برای کسی که از خدا بترسد باکی نیست و سلامتی برای انسان پرهیزگار از ثروت بهتر ست و آرامش خاطر از نعمتی های  خداوندست

ابن ابی الدنیا از حضرت عمر نقل بنموده: بر شما لازم ست تا ظاهر خود را بیارایید و مال پاک بدست آورید و از گفتن واژه  ( من پروایی ندارم ) دوری نمایید.

نیز از عبدالله عمر نقل نموده که فرموده: برای دنیایت چنان بیندیش که گویا تا ابد زنده هستی و برای آخرتت چنان عمل کن که گویا فردا خواهی مُرد.

از مقدام بن معدی کرب روایت کرده: بر مردم روزگارانی خواهد آمد که چیزی جز دینار و درهم کارساز نیست.

حاکم در مستدرک از قیس بن عاصم منقری نقل نموده که به فرزندش چنین وصیت می کرد: برای خودتان مال پاکی گردآورید چرا که بر منزلت انسان بزرگوار می افزاید و بواسطه آن از افراد دون مایه بی نیاز می گردید.

از سعید بن مسیب نیز روایت شده: کسی که به فکرمال اندوزی از طریق حلال و مشروع نباشد در او خیری نیست چرا که بوسیله آن پیش مردم رو نمی اندازد و صله رحم می کند و حق آن را می پردازد.

وروى ابن أبي الدنيا في كتابه إصلاح المال (79) عن سفيان الثوري أيضًا قال: “المال في هذا الزمان سلاحُ المؤمن”.

سفیان ثوری گفته: مال  و ثروت دراین عصر سلاح مومن می باشد.

======================================

بقلم: محمد بن علي بن جميل المطري

ترجمه: انوار وب