بسیاری از خانواده‌ها از پرخاشگری کودکانشان شکایت دارند و مدام از خود می‌‌پرسند فرزندشان این رفتارها را چگونه یاد گرفته است؟ چرا این اتفاق برای فرزند آنها افتاده است؟ آیا در بروز این رفتار مقصر بوده‌اند؟ در نهایت هم این سؤال برایشان مطرح است چه باید کرد تا کودک، این عادت ناپسند […]
بسیاری از خانواده‌ها از پرخاشگری کودکانشان شکایت دارند و مدام از خود می‌‌پرسند فرزندشان این رفتارها را چگونه یاد گرفته است؟ چرا این اتفاق برای فرزند آنها افتاده است؟ آیا در بروز این رفتار مقصر بوده‌اند؟
در نهایت هم این سؤال برایشان مطرح است چه باید کرد تا کودک، این عادت ناپسند را ترک کند. پرخاشگری در کودک از زمانی آغاز می‌شود که توانایی بروز رفتارهای خشونت‌آمیز را داشته باشد، بنابراین کودکان از دوسالگی می‌توانند به‌راحتی این رفتارها را از خود بروز دهند.
علائم رفتارهای پرخاشگری در گروه‌های سنی مختلف، متفاوت است. برای مثال ممکن است رفتار پرخاشگری در کودکان دو تا پنج سال با گریه‌های شدید، زدوخورد با والدین و اطرافیان، پاکوبیدن و کوبیدن سر به دیوار و خودزنی همراه باشد. در دوران مدرسه نیز عمده خشونت در مقابل همسالان بروز می‌کند. در این دوران، حجم گریه‌ها کاهش می‌یابد. در دوران بلوغ نیز عمدتا رفتارهای خشونت‌آمیز می‌تواند تبدیل به یک نوع افسردگی شود. در این دوران، این رفتارها می‌تواند به دو گروه کاملا آرام در خود فرورفته با علائم افسردگی یا رفتارهای کاملا خشونت‌آمیز به شکل زدوخورد بروز کند.
نکته درخور توجه این است خانواده‌ها باید از دوران دبستان به‌ویژه پایه اول ابتدایی، متوجه رفتارهای فرزندانشان باشند و چنانچه رفتاری مانند ناخن‌جویدن، شب‌‌ادراری، گریه‌های نامناسب، ترس، لرزش خفیف جسمی یا گفتاری در فرزندشان مشاهده کردند، هرچه سریع‌تر به روان‌شناس مراجعه کرده تا از ایجاد رفتارهای خشونت‌آمیز جلوگیری کنند. خشونت، عوارض بسیار وسیعی را بر رشد و تکامل کودک دارد. وقتی کودکان را با خشونت روبه‌رو می‌کنیم یا کتک می‌زنیم، آنها حس امنیت را از دست داده و نسبت به دنیای اطراف بدبین و بدگمان می‌شوند و بسته به شدت خشونت صدمات جسمی، روحی و روانی می‌بینند. زمانی که ما کودک را با خشونت آزار می‌دهیم، وی با شناخت محدودی که از دنیا دارد، خشونت را تهدید حیاتی خود می‌داند و دچار اضطراب شدید می‌شود. اعتمادبه‌نفس آنها ضعیف شده و اگر فکر کنند آدم بدی هستند، همانندسازی کرده و کارهای ناشایست انجام می‌دهند. کودک یک‌سری از صفت‌ها را از محیط اطراف خود دریافت می‌کند. عوامل زیر می‌تواند در بروز رفتارهای پرخاشگرانه کودک مؤثر باشد.
١-مشاهده رفتارهای خشونت‌آمیز: اگر کودک شاهد رفتارهای خشونت‌بار پدر و مادر با افراد دیگر باشد، این‌گونه رفتارها را یاد می‌گیرد و مانند الگوهای خود رفتار می‌کند.
٢-مشاهده فیلم‌های خشونت‌آمیز: متأسفانه تعداد زیادی از والدین، برنامه‌های خشونت‌آمیز مورد علاقه‌شان را در کنار کودکان تماشا می‌کنند. این مسئله علاوه بر اینکه باعث رفتار خشونت‌آمیز در کودکان می‌شود، موجب بروز علائم اضطراب در آنان نیز می‌شود. بنابراین به هیچ‌وجه نباید این‌گونه فیلم‌ها را همراه کودکانشان ببینند.
٣-استفاده از بازی‌های خشونت‌آمیز: استفاده از بازی‌های خشونت‌آمیز مانند پلی‌استیشن یا بازی‌های کامپیوتری که عمدتا با زدوخورد شدید همراه است نیز باعث بروز علائم خشونت‌آمیز در کودکان می‌شود. البته این بازی‌ها را یکباره از برنامه کودکان حذف نکنید و آرام‌‌آرام و پله‌پله موضوعات موردعلاقه کودک را جایگزین کنید.
٤-شرطی‌شدن کودکان: در این حالت، کودک شرطی شده است تا در مقابل هر خواسته‌اش گریه کند. معمولا این حالت در کودکان زیر سه سال بیشتر دیده می‌شود. این گریه قطعا وسعت بیشتری پیدا می‌کند و به پاکوبیدن، کوبیدن سر به دیوار، فریادزدن، کشیدن موها و خشونت در مقابل خواهر و برادر خود تبدیل می‌شود. برخی از این مسائل مربوط به این است که کودک برای رسیدن به تمام خواسته‌هایش از خشونت استفاده می‌کند. در این حالت، والدین باید فقط بی‌توجهی از خود نشان دهند، چراکه هر نوع توجهی در مقابل این رفتار کودک، می‌تواند مسئله را شدیدتر کند.
٥-تجربه‌کردن: خشونت، راه آگاه‌کردن کودکان نیست. برای آگاه‌کردن کودکان روش‌های بهتری وجود دارد. در درجه اول می‌توان اجازه داد کودک با عواقب کار خود روبه‌رو شود. اگر کودک شما درس نمی‌خواند، به جای کتک‌زدن باید به او یک‌بار توضیح دهید درس‌نخواندن سبب کم‌شدن نمرات امتحانی می‌شود. اجازه دهید کودک تجربه کند و یکی، دو بار عاقبت کار خود را ببیند. برای مسائلی که عواقب فوری ندارند، مانند خراب‌شدن دندان در اثر مسواک‌نزدن، راهکار درست استفاده از محرومیت‌های ملایم است. یعنی اگر کودک شما مسواک نزند، پنج دقیقه از زمان تماشای تلویزیون یا پارک‌رفتن او کاسته شود. اوایل به دلیل این محرومیت کودک تلاش می‌کند کار سپرده‌شده را انجام دهد و به تدریج این کار برای او تبدیل به عادت می‌شود.
٦-تشویق‌کردن: بهترین کار این است برای رفتارهای خوب مانند سلام‌کردن کودک، نمره مثبت و برای رفتارهای بد مانند فحش‌دادن، نمره منفی در نظر بگیرید و برای هر پنج نمره مثبت یک تشویق تعیین کنید.
سرهنگ امیر فراستی
منبع: شرق
