حضرت انس بن‌مالک – رضی‌الله عنه – می‌فرماید: جناب پیامبر – صلی‌الله علیه وسلم – به مدینه تشریف آوردند، و اهل مدینه برای خود دو روز داشتند که (هر سال) در آن دو روز خوشی و سرگرمی می‌کردند. پیامبر – صلی‌الله علیه وسلم – از ایشان پرسید:

«این دو روز چه روزهایی است؟» گفتند: ما از دوران جاهلیت در این دو روز بازی و سرگرمی می‌کردیم. فرمود: «إن الله قد أبدلکم بهما خيرًا منهما: يومَ الأضحی و يومَ الفطر» (الله متعال برای شما در عوض این دو روز؛ دو روز دیگر که بهتر اند قرار داده است: روز عید اضحی، و روز عید فطر).
* روز عید: روز خوشی و سعادت، روز آشتی و صله رحمی، روز عطوف و مهربانی برای فقیران، روز شکر و سپاسگزاری، روز خوردن و نوشیدن و ذکر الله جل جلاله است.
* روز عید را روزه گرفتن جایز نیست، حضرت ابوسعید خدری – رضی‌الله عنه – روایت کرده‌اند که رسول الله – صلی‌الله علیه و سلم – از روزه گرفتن دو روز نهی کردند: روز عید فطر و روز عید قربانی. صحيح مسلم (3/153).

برخی آداب روز عید:
1- تکبیر گفتن، از غروب آفتاب آخرین روز رمضان تا شروع در نماز عید فطر، چنان‌که الله‌متعال فرموده است: «و لتکملوا العدة و لتکبروا الله علی ما هداکم و لعلکم تشکرون»، وصحابۀ کرام و تابعین شان و سایر مسلمانان تا امروز این شعیرۀ بزرگ را برپا داشته‌اند.
تکبیر عید عبارت است از: «الله اکبر الله اکبر، لا إله إلا الله، الله اکبر الله اکبر، ولله الحمد»
مردان آواز خود را با آن بلند می‌کنند، اما زنان آواز خود را نزد نامحرمان بلند نباید کرد.
در عید اضحی(قربان) از اول ماه ذوالحجه شروع نموده و تا آخرین ایام تشریق ادامه می‌دهد.
از آنجا که امروز مردم در اظهار این شعار بزرگ سستی کرده‌اند؛ زنده داشتن آن ورواج آن خیلی مهم و ضروری است.   
2- غسل برای روز عید و خود را پاک و ستره کردن، و لباس‌های پاک و زیبا پوشیدن، و عطر وخوشبوئی استعال نمودن. چون این روز، روز اجتماع با مردم است، و مناسب آنست که انسان به هیئت خوب و لباس شایسته با برادران خود ملاقات کند.
حضرت عبدالله بن عمر – رضی‌الله عنهما – در روز عید پیش از بیرون شدن برای نماز عید غسل می‌کردند. (الموطأ 428)، و بهترین لباس‌های خود را تن می‌کردند (سنن بیهقی باسند صحیح 3/281).
از جابر – رضي‌الله عنه – روایت است که گفت: پیامبر – صلى‌الله عليه وسلم – لباسی داشت که آنرا خاص در روزهای عید و روز جمعه تن می‌کردند. (صحيح ابن خزيمه: 1765).
3- پیش از بیرون شدن به نماز عید فطر، سنت آنست که با چندتا خرما افطار کند، و آنرا تاق بخورد، یعنی سه یا پنج و یا هفت خرما بخورد، و اگر خرما نبود با هرچه میسر بود افطار کند (بخارى: 953).
حکمت از آن، تأکید نهی و منع از روزه گرفتن روز عید، و اعلان فطر در این روز وپایان یافتن روزۀ رمضان.
اما در عید اضحی، سنت آنست که تا قربانی خود را نکشت چیزی نخورد، و افطار خود را بر گوشت قربانی‌اش بکند، اما اگر قربانی نداشت لازم نیست.
4- همۀ مسلمانان باید در نماز عید شرکت کنند، و در این محفل بزرگ حضور داشته باشند، حتی زنان نیز با مراعات ستر و عفت در نماز عید شرکت کنند.

ائمه در مورد حکم نماز عید اختلاف نمودند، بعی آنرا واجب عینی گفته است، و بعضی واجب کفائی، و بعضی سنت مؤکده. پس هرگز لایق نیست که بندۀ مسلمان در مورد آن بی‌اهتمامی کند.
5- سنت آنست که به عیدگاه پیاده برود، و از یک راه رفته و از راه دیگری بازگردد، چون رسول‌الله – صلی‌الله علیه وسلم – همین طور می‌کردند. (بخاري: 986).
حکمت این کار چیست؟
تا  هردو راه برای او روز قیامت گواهی دهد، چون در روز قیامت زمین آنچه را که بر او انجام گرفته است از کارهای نیک و بد؛ بازگو می‌کند، الله تعالی فرموده است: «يومئذ تحدث أخبارها».
تا شعائر دین اسلام را در هردو راه اظهار و نمایان کند.
تا ذکر الله – جل جلاله – را در هردو راه آشکار بسازد و مردم را به آن یادآور سازد.
تا منافقان و دشمنان دین را خشمگین ساخته و قوت و شوکت اسلام را اظهار کند.
تا نیاز همۀ مردم را برآورده کند از قبیل: تعلیم جاهل، تنبیه غافل، کمک فقیر، دل‌آسائی مصیبت دیده، زیارت بیمار، و صله رحمی و غیره.
و شکی نیست که همۀ این کارها مطلوب است.
و اما فایدۀ پیاده رفتن آنست که برای وی در مقابل هر گامی که می‌بردارد و هر گامی که می‌گذارد یک حسنه داده و یک گناه از وی گذاشته می‌شود.
6- تهنیت و تبریک و شادباش گفتن یکدیگر به مناسبت عید سعید، به هر لفظ خوب ومناسبی که بوده باشد، مثل: الله از شما طاعات و عبادات‌تان را قبول فرماید، عیدتان مبارک، عیدتان بخیر،، و امثال آن.
و این‌، کار خوبی است که از اخلاق نیک و رویۀ زیبا بشمار می‌رود، و این‌کار در نزد صحابۀ کرام و سلف امت هم مشهور و رواج بود.
جبيـر بن نفـير – رحمه الله – کـه یکی از کبـار تابعین بود، می‌گوید: اصحاب پیـامبر – صلى‌الله عليه وسلم – وقتی که در روز عید با یکدیگر ملاقات می‌کردند؛ برخی بر دیگری می‌گفتند: «تُقُبِّل منا ومنك». (فتح الباری: 2/446 و ابن حجر گفته است: إسناده حسن).
7- البته یکی از بهترین آداب عید اینست که هریک از ما و شما بکوشد تا خوشی و سعادت را در دل‌های همگان داخل کند، و آن‌هم از طریق: کمک فقیران و بی‌نوایان، و سرمالیدن یتیمان، و هدیه برای دوستان و خردسالان، و زیارت اقارب و خویشاوندان، و آشتی با خفه‌بودگان، و تبریک دادن عید برای همسایگان،، و امثال آن از کارهای نیک که باعث محبت و اخوت و تقویۀ روابط اجتماعی و وحدت و یکدستی می‌گردد. چون حکمت اساسی و هدف عالی این گونه مناسبات دینی همین چیز است.

پیشاپیش فرارسیدن عید سعید فطر را به شما خواننده عزیز تبریک عرض می کنیم.