▪️ سوال: خرید و فروش اقساطی (قسطی) در چه صورتی جایز و در چه صورتی ناجایز است؟

🔹الجواب باسم ملهم الصواب
فروش هر کالایی بصورت نسیه و قسطی و بیشتر از قیمت نقدی آن به شرطی جایز است که تاریخ هر قسط و مبلغ آن دقیقاً مشخص باشد و در صورت دیر و زود شدن پرداخت، مبلغ کم و زیاد نشود. بنابراین جایز نیست در صورت تأخیر در پرداخت، مبلغ بیشتر، و در صورت تعجیل، مبلغ کمتر شود.
در معاملۀ قسطی فروشنده حق ندارد قبل از تاریخ پرداخت، از مشتری مبلغ را مطالبه نماید. البته جایز است که فروشنده در همان مجلس قرارداد و معامله بگوید: اگر مشتری در پرداخت قسط تخلف نمود و در تاریخ معین مبلغ را نپرداخت، کلیه‌ی اقساط بصورت نقدی واجب‌ الأداء می‌گردد، یا معامله فسخ می‌شود، فروشنده می‌تواند همان ابتدا چنین شرطی را بگذارد.
در معامله نسیه جایز نیست که فروشنده بگوید: اگر بدهکار پرداخت نکند، علاوه بر پس گرفتن کالا، قسط‌های پرداخت شده را نیز ضبط نموده و پس نمی‌دهم. چنین شرطی فاسد و چنین معامله‌ای ناجایز است.
البته فروش طلا و ارز (پول نقد) بصورت اقساطی زمانی جایز است که به قیمت روزِ معامله باشد، و نسیه فروختن طلا و ارز، گران‌تر از نرخ روز نزد علمای بزرگ جهان اسلام و دارالإفتاهای معتبر جایز نیست. البته بعضی از علما معتقدند جایز است. ولی چون شبهه‌ی ربا وجود دارد، باید اجتناب شود.

منابع: رد المحتار علی الدر المختار ۷/۵۰ـ ۴۹ ـ البحر الرائق ۶/۱۹۰ ـ المحیط البرهاني ۱۰/۱۸۷
الفتاوی الهندیة ۳/۱۵و ۳/۱۶۳ ـ فقه البیوع ۱/۵۳۶ تا ۵۴۶ ـ أحسن الفتاوی ۶/۵۰۴ ـ ۶/۵۱۹
فتاوی محمودیه ۱۶/۴۷ـ۴۶

والله أعلم بالصواب

دارالتحقیق حوزه علمیه انوارالعلوم خیرآباد ـ تایباد