دعا و تضرع مهمترین وسیله اصلاح فرزندان است، گرچه انتخاب همسري مؤمنه و نيكو از اهمیت بسیار بالایی در راستای اصلاح فرزندان برخوردار است.در اين جستار به موضوع تاثير دعاي والدين در حق فرزندان خواهیم پرداخت.
شخصيت فرزند نشات گرفته از عملكرد خود انسان است، به گونه ای كه اگر در پی اصلاح او باشد اصلاح مي شود و اگر در این مهم کوتاهی کند فرزند فاسد شده و تباه مي گردد.
دعا يكي از مهم ترين ابزار اصلاح فرزند است و دين حنيف اسلام جايگاه مهم و غيرقابل انكاري برای آن قائل شده است. دعا مغز و جوهرعبادت است، بندگان مقرب الهی به وسيله هيچ چيزي مثل دعا نمي توانند خود را به درگاه خداوند نزديك كنند و هر كس كه اين توفيق نصيبش گشته چيزي بهتر از آن به وي داده نشده است.
افراد درمانده زماني كه از اسباب دنيوي دستشان كوتاه مي شود به دعا پناه مي برند. دعا چنان درِ بزرگي ست كه حاجت ها و خواسته ها بواسطه ي آن برآورده مي گردد. و بخاطر آن به درجه افراد افزوده مي شود و آرزوها برآورده مي شود.
دعاست كه درهاي بسته را باز مي كند و سختي ها را از بين مي برد. فرد، با دعا چيزهايي را بدست مي آورد كه اصلا فكرش را نمي كرده و با دعاست كه سرزمين ها آباد و يا گاهاً ويران مي گردد.
قرآن كريم كه برنامه زندگي است به والدين اين را مي آموزد كه بخشي از دعاي خود را به فرزندانشان اختصاص دهند چرا كه اصلاح فرزندان به چند چيز وابسته است كه يكي از آنها دعا والدين مي باشد.
دعا تاثير مهمي در اصلاح و تربيت فرزندان و استقامت آنها در دين  و هدايت شان  دارد. چه بسیار بودند دعاهايی که مشكلات را برطرف نموده و چقدر فرزندان فاسدی بوده اند که دعا والدين آنان را اصلاح نموده است.و نیز بوده اند افراد زيادي كه با دعاي بد والدين به بدبختي و شقاوت و گناه افتاده اند.
دعاي والدين در حق فرزند پذيرفته شده است، حال به نفع فرزند باشد يا به ضرر وي. چنانچه اين مطلب از خلال آيات و رواياتي كه ذكر خواهيم كرد به وضوح مشخص است و علاوه بر اين، تجربه نيز آن را به اثبات رسانده است.
در روايت ابن ماجه آمده است: پيامبرصلی الله علیه و سلم  فرمودند: سه دعا هست كه يقينا پذيرفته می شود و در قبول شدن آنها شكي نيست. دعاي مظلوم ، دعاي مسافر و دعای والدين درحق فرزند. و در روايت احمد آمده: دعاي والدين بر عليه فرزند.
از سلف نقل شده كه دعا والدين در حق فرزندان بمثابه دعا پيامبران درحق امتان شان مي باشد.
زماني كه پدر و مادر بخاطر فرزندان شان خدا را صدا مي زنند وآنها را به خالق و پروردگارشان مي سپارند و اصلاح و تربيت آنها را به خدا واگذار مي نمايند، خداوند نيز پيشاني آنها را گرفته آنها را به طرف خير و خوبي سوق مي دهد و خود باريتعالي زمام كارهاي آنها را بدست مي گيرد. زيرا او مدبري حكيم و داناست، از آنها حفاظت مي نمايد و به سمت وسوي صحيح راهنمايي شان مي نمايد و به راه راست رهنمونشان مي سازد كه نهايتا به سعادت ديني و دنيوي خواهد انجاميد و هر چيزي را كه بتواند مسير اصلاح را براي آنها هموار سازد و مشكلات را از بين ببرد، فراهم مي نمايد.و آنها را در دست يافتن به وسايل و اسباب صلاح و کامیابی كمك نموده و راه را نشان شان مي دهد.
والدين درمورد فرزندان شان با خداوند سِر و رازهايي دارند و يك دعاي والدين در حق فرزندان برابر با يكصد دعاي اولياءزمان براي فرزندان مي باشد.
سيره وروش پيامبر  صلی الله علیه و سلم  نيز به ما مي آموزد كه براي فرزندان خود دعا نماييم. چنانچه نبي رحمت  صلی الله علیه و سلم  براي دخترشان فاطمه و همسرش علي و فرزندانش دعا مي نمودند.

نكاتي پيرامون آداب دعا براي فررندان.
براي فرد مومن زيبنده است تا بعضي از آداب دعا را در حين دعا مراعات نمايد:
1ـ غنيمت شمردن اوقات مناسب برای دعا
فرزندان بايد بدانند كه يكي از عوامل دست يابي سعادت اين ست كه بتوانند دعاي خوب پدر و مادر را نصيب خود نمايند، از اين رو بر آنهاست كه تا زماني كه والدين در قيد حيات هستند وجود آنها را غنيمت دانسته و در پي اين باشند تا در ساعات و زماني كه آنها خوش و خوشحال هستند از آنها طلب دعا نمايند. قطعا دعاي والدين براي فرزندان به مراتب بهتر از دعا ديگران در حق فرزندان مي باشد.
و بر والدين نيز لازم ست بدانند كه در چه زمانی و چه دعايي در حق فرزندانشان بكنند و در پي اين باشند تا در جستجوی اوقاتي باشند كه دعا در آنها به اجابت نزديكتر است و دعاهايي را زياد بكنند كه براي فرزندان شان منفعت دنيوي و اخروی داشته و آثار و نتايج آن تا مدت ها باقي بماند، ضمنا بايد نسبت به كارها و اعمالي كه دربردارنده سعادت اخروي مي باشد توجه و اهتمام خاص و شايان توجهي داشته باشد.
براي والدين زيبنده است تمام فرزندان خود را از دعاي خود بهره مند سازند و بگونه اي دعا نمايند كه فرزندان بشنوند ودر جلوي آنها دعا كنند تا علاوه بر خوشحال شدن آنها، باعث باز آمدن آنها از گناهان و كارهاي ناشايست گردد و وجود آنها مملو از نيكي و فرمانبرداري و مهرباني گردد.
2ـ طلب دعا از انسان هاي صالح.
والدين بايد از افراد نيك و صالح و افراد مستجاب الدعوه بخواهند تا براي فرزندان آنها دعا نمايند، چنانچه پيامبر و صحابه از ديگران مي خواستند  براي خودشان و  خانواده شان دعا كنند.
3ـ دعا كردن براي فرزندان دیگر مسلمانان
 براي فرد مؤمن زيبنده نيست كه خود بين و خود محور باشد و تنها براي خود و فرزندانش دعا نمايد. بلكه بايد دعاهاي خوبي درحق فرزندان خود و فرزندان تمام مسلمين  بكند تا به خواسته اش در مورد فرزندان خودش برسد و ملائکه بر دعایش آمين بگویند و بدين نحو اجابت دعا در مورد فرزندان خودش و مسلمين قطعي مي گردد. چنانچه ام درداء از نبي رحمت نقل كرده كه فرمودند: دعا مسلمان در غياب برادرش قطعا اجابت مي گردد. يك فرشته در بالاي سرش ايستاده و بر هر دعايي كه براي برادر مسلمانش مي كند مي گويد: آمين و براي خودت نيز باد.
از اين رو انسان مومن با دعا كردن در حق برادر مومنش اجابت شدن دعا در حق فرزندانش را قطعی می نماید.
4ـ دعا باید جامع باشد
شایسته است که والدین درهنگام دعا کردن از دعاهایی استفاده کنند که از پیامبر  صلی الله علیه و سلم  نقل شده و دارای عباراتی هستند که خیر دنیا و آخرت را در بر دارند. همانند دعای هدایت. چرا کسی که خداوند او را هدایت و راهنمایی نماید خداوند را چنان که شایسته اوست عبادت می نماید و خود را از کرنش در مقابل غیر خدا می رهاند. و به حدود و مرزبندی های خداوند پایبند بوده و از آنها تجاوز نمی کند.
و یا اینکه دعا کند تا خداوند آنها را دوست بدارد و چیزهای مفید را مورد علاقه آنها قرار داده  و چیزهای زشت را در دیدگاه آنها ناخوشایند قرار دهد. هر کس دارای چنین سرشت و اندیشه ای باشد یقینا به کارهای نیک دست می زند و از کارهای بد اجتناب می نماید.
و یا از خدا بخواهد در دنیا و آخرت به آنها نیکی ارزانی نماید و آنها را در آخرت به بهشت داخل نموده و از عذاب جهنم حفاظت نماید و ایشان را در دنیا به طرف خیر سوق داده و از شر هر بدی حفاظت نماید. و به آنها توفیق دهد تا به وظایف خود عمل نمایند. چرا که هر کس دارای چنین تفکر و عملکردی باشد ، حق پروردگارش را شناخته آن را ادا می کند و به حقوق خودش نیز پی برده و آنها را انجام می دهد و به حقوق دیگران نیز تعدی نمی نماید و آن را رعایت می نماید.
و از در گاه خداوند برای آنها برترین موقعیت ها و بالاترین درجات دینی و دنیوی را بخواهد.
5ـ اجتناب از بد دعایی در حق اولاد
یکی از نکاتی که قطعا باید یاآور شد این ست که نبی رحمت  صلی الله علیه و سلم  از اینکه فرد مسلمان بر علیه خود، یا فرزندان،  یا اموالش دعای بد کند، باز داشته اند. مبادا دعای وی مقارن شود با وقت اجابت و چیزی را به دنبال داشته باشد که موجب ناراحتی و پشیمانی فرد گردد.
بعضی اوقات والدین از عملکرد فرزندان خود خوشحال می شوند و گاهاً اتفاق می افتد که والدین بخاطرمشاهده بعضی از کارهای ناخوشایند از فرزندان شان ناراحت می شوند، از این رو ممکن ست که دعا بدی در حق آنها بنمایند و این دعا با وقت اجابت مقارن شود، دعای آنها اجابت شده و اثر ناخوشایندی برفرزندان بگذارد و پشیمانی و ندامت را بدنبال داشته باشد و خود والدین اولین کسانی باشند که نسبت بدین مساله رنج برده و پریشان می شوند.
یا اینکه دعای بد والدین زمینه گمراهی و منحرف شدن فرزندان را فراهم سازد و منجر شود تا فرزند به راه هایی کشیده شود که منجر به نافرمانی وی از والدین و خداوند شود و موجب شود تا خداوند از وی ناراض گردد.
نقل شده مردی نزد عبدالله بن مبارک آمد و از نافرمانی و سرپیچی فرزندش گلایه کرد، عبدالله از وی سوال کرد: آیا بر علیه او دعا نمود ای؟ گفت بله.
از این رو زیبنده است که دعای والدین در حق فرزندان در راستای هدایت و اصلاح آنها باشد و از خداوند بخواهند تا آنها را اصلاح نماید و آنها را به سمت و سوی هدایت رهنمون سازد. چنانچه خداوند می فرماید: «وَيَدْعُ الْإِنْسَانُ بِالشَّرِّ دُعَاءَهُ بِالْخَيْرِ وَكَانَ الْإِنْسَانُ عَجُولًا»،«انسان (بر اثر شتابزدگى)، بديها را طلب مى‏كند آن گونه كه نيكيها را مى‏طلبد؛ و انسان، هميشه عجول بوده است»( سوره الاسراء 11)
امام مسلم در صحیح خود نقل کرده رسول خدا فرمودند: برتباهی خود و فرزندان و اموال تان دعا ننمایید مبادا با لحظه اجابت  تطابق پیدا کند و دعایتان اجابت شود.
لذا شايسته است والدين در طول زندگي خود همواره براي فرزندان شان  دعا كنند و حتي اگر فرزندان بزرگ شدند و از آنها جدا شدند باز هم دعا كردن را ترك ننمايند و در خوشي و غم فراموششان ننمايند و هرگز از انجام اين مهم فروگذار ننمايند، تا خير و خوبي تمام اعمال و عمر آنها را در بر گيرد و محبتشان در قلوب فرزندان ریشه دواند.

نویسنده: احمد متوکل ـ مراکش(مجله الوعی الاسلامی)
ترجمه : عصمت الله تیموری