«إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللَّهِ اثْنَا عَشَرَ شَهْرًا فِی کتَابِ اللَّهِ یوْمَ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ مِنْهَا أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ» (توبه/38) ماه‌های قمری که احکام اسلامی طبق آن محاسبه می‌شوند دوازه ماه هستند:«محرم، صفر، ربیع الاول، ربیع الثانی (یا ربیع الاخر)، جمادی الاول، جمادی الثانی(یا جمادی الاخر)، رجب، شعبان، رمضان، شوال، ذی قعده و ذی حجه.» از […]
«إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللَّهِ اثْنَا عَشَرَ شَهْرًا فِی کتَابِ اللَّهِ یوْمَ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ مِنْهَا أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ» (توبه/38)
ماه‌های قمری که احکام اسلامی طبق آن محاسبه می‌شوند دوازه ماه هستند:«محرم، صفر، ربیع الاول، ربیع الثانی (یا ربیع الاخر)، جمادی الاول، جمادی الثانی(یا جمادی الاخر)، رجب، شعبان، رمضان، شوال، ذی قعده و ذی حجه.»
از این بین، چهار ماه ، حرام هستند:« ذی قعده ، ذی حجه ، محرم و رجب.»
این ماه‌ها در شریعت ابراهیم ـ علیه السلام ـ حرمت داشتند و اسلام که آمد، این حرمت را باقی گذاشت.
در باب حکمت حرمت این چهار ماه سخنان زیادی گفته شده است، از جمله اینکه: هدف از این کار ایجاد امنیت برای افرادی است که می‌خواهند به حج بروند یا تجارت کنند و به سلامت به شهر خود برگردند.
عرب جاهلی در این ماه‌ها طبق خواسته‌های خود دستبرد زده، مکان آنان را جابجا کرده بودند. «ابوبکر عتیق نیشابوری» در «تفسیر سورآبادی» می‌نویسد: «… عرب در جاهلیت ماه‌ها را تقدیم و تأخیر کرده بودند و حج را از ماه آن ببرده بودند، و آن، آن بود که در جاهلیت عرب را بودی که حربی پیش آمدی در ماه محرم ، ایشان آن حرب بکردندی، آنگه ماه صفر را که پسِ آن آمدی محرم شمردندی و همچنین در ماه ذی الحجه حربی پیش آمدی، آن حرب بکردندی و حج را تأخیر کردندی تا دیگر ماه، روزگار حج را مشوّش کرده بودند … تا به وقت پیامبر علیه السلام سال حجة الوداع ایام موسم حج با وقت آن آمده بود. رسول آن سال به وقت خویش حج بکرد…»
در صحیحین حدیث أبي بكره ـ رضي الله عنه ـ از پیامبر ـ صلى الله عليه وسلم ـ رویات شده که فرمود: “إن الزمان قد استدار كهيئته يوم خلق الله السموات والأرض، السنة اثنا عشر شهراً منها أربعة حرم، ثلاثة متواليات: ذو القعدة وذو الحجة والمحرم، ورجب، شهر مُضر، الذي بين جمادى وشعبان” .
« زمان به همان منوالی برگشته است که در روز خلقت آسمانها و زمین بود، سال، 12 ماه است که 4 ماه آن حرام است ، سه ماه پشت سر هم « ذی قعده ، ذی حجه و محرم » و ماه « رجب »، ماه (قبیله) مُضر ، آنکه بین جمادی و شعبان است.» (چون قبیله مُضر معتقد بودند که رجب، همان ماهی است که بین جمادی و شعبان است.)
در این چهار ماه – به‌جز برای دفاع – جنگ کنار گذاشته می‌شود و طبق نظر برخی فقهای اهل سنت و نیز فقهای شیعه، دیه افزایش می‌یابد.
در این ماه‌ها ثواب اعمال نیک دو چندان می‌شود، چنانچه عقاب کارها بد دو برابر می‌گردد.
در تفسیر معارف القرآن آمده است: « در شرایع همه انبیا ـ علیهم السلام ـ متفقاً ثواب عبادت در این چهار ماه بیشتر از ماه‌های دیگر بوده ، چنان که اگر کسی در این ماه‌های تعیین شده مرتکب گناه و معصیتی می‌شد، وبال و سزای آن بیشتر از ماه‌های دیگر بود و در شرایع گذشته قتل و قتال نیز در این چهار ماه ممنوع بود.»
در کتب تفسیر، ذیل “فَلاَ تَظْلِمُوا فِيهِنَّ أنْفُسَكُمْ” از قتاده ـ رحمه الله ـ روایت شده که فرمود: « جزای ظلم در ماه‌های حرام بیشتر از دیگر ماه‌ها است، گرچه ظلم در هر وقت، گناه بزرگی است.»
ابن کثیر ـ رحمه الله ـ در تفسیر خود می‌نویسد: « (فَلا تَظْلِمُوا فِيهِنَّ أَنْفُسَكُمْ) یعنی در این چهار ماه حرام ظلم نکنید چرا که عقاب گناه در این ماه‌ها بیشتر است، چنانکه گناه جرم، در بیت الله الحرام بیشتر است.(وَمَنْ يُرِدْ فِيهِ بِإِلْحَادٍ بِظُلْمٍ نُذِقْهُ مِنْ عَذَابٍ أَلِيمٍ) [الحج:25] »
در تفسیر معارف القرآن آمده است: « امام جصاص در احکام القرآن فرموده است: در اینجا به این اشاره شده است که از خصوصیات عمده این ماه‌ها این است که هرکس در این ماه‌ها عبادت کند در بقیه ماه‌ها نیز به سعادت انجام عبادت رب العالمین موفق می‌گردد و همچنین هر کس سعی کند در این ماه‌ها خود را از گناهان و کارهای زشت و ناپسند نگه دارد، پس برای او پرهیز از گناهان و کارهای زشت در بقیه ماه‌ها آسان گردد، لذا بهره نگرفتن در این ماه‌ها زیان و خسران بسیار بزرگی به شما می آید.»
حسین سلیمان پور
