هنگامی که عمربن عبدالعزیز(رض) خلیفه راشد به خلافت رسید نامهای به امام حسن بصری (رح) نوشت و از وی درخواست نمود تا صفات  امام عادل را برایش بنویسد.

امام حسن بصری(رح) نوشت:

ای امیرالمومنین! بدان که خداوند امام عادل را راست کننده هر کجی ، ارشاد کننده هر ظالم، اصلاح کننده هر فاسد ، یاری کننده هر ضعیف ،برقرار کننده عدل برای هر مظلوم و پناهگاه هر مصیبت دیده ای قرار داده است.

ای امیرالمومنین! امام عادل مانند چوپان دلسوزی است که برای گله خود بهترین چراهگاه ها را بر می گزیند و آنها را از چراهگاه های مهلک دور می کند و از درند گان آنها را حمایت می کند و از گرما و سرما محافظت می کند.

ای امیرالمومنین! امام عادل مانند پدری مهربان نسبت به فرزندانش می باشد. در هنگام  کوچکی شان در طلب معیشت شان است  و در بزرگی شان به آنها علم می آموزد؛ در زندگی اش جهت کسب روزی شان تلاش می کند و بعد از مرگش برایشان ذخیره ای باقی می گذارد.

ای امیرالمومنین! امام عادل مانند مادری بسیار دلسوز و نیکوکار و مهربان نسبت به فرزندش می باشد که او را در کمال سختی حمل کرده، در کمال سختی وضع حمل می کند. در طفولیت پرورش اش می دهد، شبها با بیداری او بیدار و با آرامش اش آرام می گیرد. باری او را شیر می دهد و باری او را از شیر باز می گیرد. با سلامتی اش شاد می شود و با پریشان حالی اش غمگین می گردد.

ای امیرالمومنین! امام عادل  وصی یتیمان است، خزانه دار مسکینان است، خردسالان شان را تربیت می کند و بار تامین مخارج زندگی بزرگسالان شان را بر عهده دارد.

ای امیرالمومنین! امام عادل مانند قلب در قفسه سینه است که در صورت سلامت آن، همه بدن بر سلامت است و در صورت فساد آن همه بدن فاسد می شود.

ای امیرالمومنین! امام عادل بین خدا و بندگانش ایستاده است، کلام خدا را می شنود و به بندگانش می شنواند. به خدا نظر می کند و او را به بندگانش می نمایاند، فرمانبردار خداست و بندگانش را رهبری می کند.

ای امیرالمومنین! در آنچه  خداوند تو را حاکم قرار داده است، چون برده ای مباش که مولایش  او را امین و حافظ مالش قرار داده و او مالش را به هدر می دهد؛ خانواده اش را آواره و فقیر می نماید و مالش را تلف می کند.

ای امیرالمومنین! بدان که خداوند قوانینی وضع نموده تا به وسیله آن از خبائث و فواحش باز دارد، پس چگونه خواهد بود کیفر کسی که خود متولی اجرای حدود است، آنگاه خودش مرتکب آن می شود و در حالی که خداوند قصاص را مایه حیات قرارداده است، چگونه خواهد بود مجازات کسی که خود مسئول اجرای قصاص است و آنگاه خودش مردم را به قتل می رساند.

ای امیرالمومنین! مرگ و مابعد آن، کمی پیروانت را در هنگام مرگ و کمی یاری گرانت را بر علیه اش به یاد بیاور و برای آن و فزع اکبر بعد از آن، زاد و توشه تهیه کن.

ای امیرالمومنین! بدان که برایت منزلی است غیر از آن منزلی که در آن هستی که اقامتت در آن طولانی است. دوستانت از تو جدا  می شوند و تو را تنهای تنها در سیاه چالش رها می کنند. پس توشه ای برای آن روز تهیه کن آنچه همدمت باشد در آن روزی که هر شخص از برادر، مادر، پدر، همسر و فرزندانش می گریزد.

ای امیرالمومنین! به یاد بیاور هنگامی که آنچه در قبرهاست خارج گردد و آنچه در سینه هاست فاش گردد و اسرار ظاهر گردد و کتاب نامه ی اعمال، هیچ کو چک و بزرگی را فرو گذار نمی کند مگر اینکه آن را به شمار می آورد.

ای امیرالمومنین! اکنون که فرصت داری و قبل از آن که اجلت فرا رسد و امیدها قطع گردد به حکم جاهلیت حکم نکن، راه ظالمان را نرو و مستکبرین را بر مستضعفین مسلط منما؛ چرا که آنها در مورد مومنان ملاحظه ی خویشاوندی و تعهد را نمی نمایند. پس تو باز می گردی به گناهت و گناهی همراه گناهت. و سنگینی گناهت را همراه بار گناه دیگری متحمل می شوی. و نفریبند تو را کسانی که به دنبال رفاه طلبی هستند از طریق بدبختی تو و نعمت های دنیایشان را می خورند به قیمت از بین رفتن نعمت های آخرتت. به قدرت امروزت ننگر، بلکه به قدرتت در فردا نگاه کن در حالی که اسیر در ریسمان های مرگ باشی و  در پیشگاه خداوند و مجمعی از فرشتگان، انبیاء و رسولان ایستاده باشی. و آن هنگامه ای است که وجوه انسانها برای خداوند زنده ی پایدار، خاشع و خاضع می شوند.

ای امیرالمومنین! همانا اگر من نصیحتم در سطح نصایح خردمندان قبل از من نیست، در مورد تو از هیچ دلسوزی و نصیحتی کوتاهی نکردم، پس نامه ام را چون داروی دوستی بپذیر که به او ادویه ناخوشایندی می نوشاند زیرا امیدوار است که عافیت و سلامت دوست در آن می باشد.

سلام بر تو ای امیرالمومنین و رحمت و برکات خداوند باد.
برگرفته شده از کتاب نفحة العرب
منبع: تعلیم وب