مزایا و معایب دعوت فردی
الف) دعوت فردی، مبتنی بر ارتباط فرد به فرد است و بدون شک مزایای زیادی دارد. برای مثال:

۱-دعوت فردی آسان است: دعوت فردی از تکلف و مشقت و از پیچیدگی‌هایی که در دعوت دسته جمعی وجود دارد؛ به دور است به همین خاطر این امکان برای دعوت گر فراهم می‌شود که هر کجا باشد- چه داخل کشورش، چه خارج از آن – وارد میدان کار و دعوت شود.

۲-دعوت فردی انعطاف پذیر است و این قدرت را دارد که اگر فرد دعوت شده مقاومت به عمل می‌آورد و یا اعتراض می‌کند، او را قانع گرداند.

علت این مزیت این است که «زمان و نیروی کافی» برای شنیدن نظرات فرد دعوت شده و بحث و جدل در مورد آن و قبول کردن یا رد نمودن آن نظرات وجود دارد.

۳-تأثیر دعوت فردی بیشتر است؛ چون فرد دعوت شده از نزدیک راهنمایی می‌شود و این امکان وجود دارد که شخصیتش بررسی شود و کلیدهای دروازه‌ی قلب و وجودش شناخته شود.

۴-در دعوت فردی می‌توانیم عکس العمل‌های فرد دعوت شده را شناسایی کنیم و این می‌تواند این امکان را برای دعوتگر فراهم آورد که سخنانی را انتخاب نماید که بهتر است و با شخصیت فرد دعوت شده سازگار‌تر است. در عین حال دعوتگر می‌تواند چیزهایی را که مقتضای حال نیست‌‌ رها نماید.

۵-در دعوت فردی بین دعوتگر و فرد دعوت شده، نه حایلی وجود دارد نه مسافتی؛ بلکه این دعوت به طور مستقیم و از نزدیک صورت می‌پذیرد.

۶-ارتباطی که در دعوت فردی بین دعوتگر و فرد دعوت شده به وجود می‌آید وسیله‌ای می‌شود برای قانع نمودن و نزدیک کردن نقطه نظرات.

۷-ممکن است ما در دعوت فردی از پیش سخنی را آماده نکرده باشیم و بدون قصد شروع به دعوت نماییم. در واقع این نوع دعوت ویژگی‌هایی دارد:

۱-از گفت‌و‌گوی مستقیم و بی‌واسطه استفاده می‌نماییم.
۲-برای قانع کردن فرد دعوت شده تلاش می‌کنیم.
۳-به بعضی اتفاقات اشاره می‌کنیم.
۴-هر دو طرف نقطه نظرات هم را می‌شنوند.
۵-هر دو طرف برای یکدیگر دلایل خود را می‌آورند.

۸-در این نوع دعوت ما می‌توانیم برای دعوت کردن، افراد به خصوصی که گرانقدر هستند را انتخاب نماییم.
۹-هر مسلمانی می‌تواند این توانایی را داشته باشد که دعوت فردی انجام دهد. اما باید یقین داشته باشد اولا: این دعوت «واجب» است؛ ثانیا: او به اندازه‌ای که مهارت دارد توانایی انجام دعوت را دارد… به تعبیری دیگر این نوع دعوت گستره‌ی پهناوری دارد و هر کس که خود خواستار کسب اجر و ثواب است، می‌تواند از این روش استفاده نماید.

۱۰-در دعوت فردی، فرد دعوت شده «مجبور» نمی‌شود قبول کند، چون «فشار و اجبار» درخور دعوت فردی نیست و اگر این اتفاق بیفتد ممکن است فرد دعوت شده، دعوت را نپذیرد و کنار بکشد.

۱۱-دعوت فردی از چشم دشمنانی که تحرکات دعوتگران را می‌پایند، دور می‌ماند و این سبب می‌شود این نوع دعوت، از گزند هر کینه توز حسودی در امان باشد.

۱۲-همیشه می‌توان فردی را دعوت کرد (دعوت فردی) حتی در بد‌ترین شرایط.

یوسف علیه السلام حتی زمانی که در زندان بود و به بند کشیده شده بود دعوت فردی را فراموش نکرد: یا صَاحِبَی السِّجْنِ أَأَرْبَابٌ مُتَفَرِّقُونَ خَیرٌ أَمِ اللَّهُ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ (یوسف/۳۹)

۱۳-دعوت فردی «بندی» است که بین دعوتگران، ارتباط برقرار می‌سازد تا برای اسلام کار و تلاش نمایند (دقیقا همچون طنابی که بین گره‌های تشکیل دهنده‌ی آن ارتباط و پیوست برقرار است) زمانی این مفهوم بیشتر قابل فهم می‌شود که پیوستن این دعوتگران در کنار هم، هدفی مشترک داشته باشد: یعنی تشکیل امتی که قرآن خواستار آن شده است.

۱۴-دعوت فردی راهی است برای اینکه دعوتگر صاحب علم و دانش شود! چون او باید هم اطلاعات زیادی داشته باشد هم توانایی قانع کردن و تاثیرگذاری؛ به همین خاطر بیشتر باید مطالعه کند و دانش بیاموزد. بدون شک شخصی که علم و معرفت و ادب فراوانی دارد نسبت به شخصی که اطلاعات اندکی دارد و کمتر به دنبال علم و معرفت بوده است، بیشتر می‌تواند تاثیر بگذارد و قانع بگرداند.

۱۵-در دعوت فردی این امتیاز وجود دارد که ما فرصت داریم سؤالات فرد دعوت شده را بدون رودروایسی و ترس پاسخ دهیم. جواب‌ها نیز قانع کننده، مفصل و با صراحت بیان می‌شود.

۱۶-وقتی دعوت فردی میوه داد و به بار نشست، سر و صدا نمی‌کند؛ به همین خاطر دعوت فردی آرام و مطمئن است و فعالیت کردن در میدان آن نیز بسیار امنیت به همراه دارد.

۱۷-دعوت فردی هر بار با تزریق دعوتگران جوان‌تر، رشد و جوانی و شادابی را به راه دعوت هدیه می‌نماید. این دعوتگران معادن دست نخورده‌ای هستند که به کاروان دعوت و میدان عمل در راه آن می‌پیوندند.

۱۸-دعوت فردی معمولا به دور از ریا و عشق به شهرت است و این موجب برکت می‌شود.

معایب دعوت فردی و پاسخ دادن به آن‌ها

ما مزایای دعوت فردی را برشمردیم؛ حال به برخی از معایبی که ممکن است داشته باشیم می‌پردازیم:

۱-محصول اندک و گمنام:
بعضی از علما چنین می‌پندارند که دعوت فردی محصول اندکی دارد و افراد کمی در بین انبوه مردمانی که راه را گم کرده‌اند حاصل می‌آیند و این افراد چه کاری از دستشان ساخته است؟!
پاسخ: وقتی ما کار دعوت را شروع می‌کنیم باید بدانیم کمیت افرادی که دعوت کرده‌ایم مهم نیست بلکه نوع و کیفیت افرادی که دعوت ما را پذیرفته‌اند مهم است؛ چون آن تعداد اندکی که به هدفشان ایمان دارند و برای آن هدف تلاش می‌نمایند آن چنان سود و فایده‌ای به بار می‌آورند که بیشترین تأثیرگذاری را در حرکت دعوت می‌گذارند و چه بسا در این تعداد اندک، فردی باشد که همچون ابوبکر و عمر و عثمان و علی (که خداوند از ایشان راضی باشد) مردگان این امت را زنده گرداند.

چرا که نه! مگر به خاطر یک هدهد نبود که یک امت بیدار شدند، آنجا که بلقیس می‌گوید:

رَبِّ إِنِّی ظَلَمْتُ نَفْسِی وَأَسْلَمْتُ مَعَ سُلَیمَانَ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ (النمل/۴۴)

حتی در پاسخ، این را نیز می‌توانم بگویم که دعوت فردی می‌تواند تعداد افراد فهمیده و دعوتگر را به یک شکل هندسی نه حسابی افزایش دهد، آن هم بدین صورت:

اگر فرض کنیم ۱۰۰۰فرد دعوتگر دعوت فردی را شروع کنند و هر کدام یک نفر را در طول یک سال تربیت نمایند بعد از ده سال تعداد دعوت گران 512000 نفر می شود.

 ۲- دیر ثمر می‌دهد: بعضی بر این باورند که دعوت فردی دیر ثمر می‌دهد و مدت زمان زیادی باید به انتظار نشست.

پاسخ: این یک مزیت است نه عیب؛ چون فرد دعوت شده در دعوت فردی باید مراحل متعددی را بگذراند تا به عضوی فعال در میدان کار و دعوت تبدیل شود و چیزی که مهم است، این است که ما به موفقیت دست یابیم هرچند طول بکشد.

۳- نا‌امیدی و کوتاهی:

این نکات (به ظاهر) منفی (در دعوت فردی) می‌تواند در قلب دعوتگر نا‌امیدی ایجاد نماید؛ چون می‌بیند نتیجه‌ی کارش اندک است و مدت زمان زیادی باید به انتظار بنشیند و این باعث می‌شود در دعوت خود دچار ضعف و سستی و کوتاهی شود!!

پاسخ: می‌توان با تربیت دعوتگر به معالجه‌ی این مشکل پرداخت. او باید بداند «نا‌امیدی» راه و روش مؤمنان و فعالان عرصه‌ی دعوت نیست:

یا بَنِی اذْهَبُوا فَتَحَسَّسُوا مِنْ یوسُفَ وَأَخِیهِ وَلَا تَیأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِنَّهُ لَا ییأَسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْکَافِرُونَ (یوسف/۸۷)

بلکه او باید با تمام وجود خود امیدوار باشد و بذر خود را بکارد و از آن نگهبانی و نگهداری نماید تا چندین برابر نتیجه دهد – حتی ممکن است با فضل خداوند متعال تا هفتصد برابر نیز نتیجه دهد – در‌‌نهایت می‌گویم: دعوت فردی- با وجود اینکه چنین ایرادهایی را از آن می‌گیرند- یکی از مهم‌ترین روش‌های دعوت به سوی الله و کار و فعالیت برای اسلام است، چون مزایای بسیار زیادی دارد.

استاد فتحی یکن درباره دعوت فردی می‌گوید: ارتباط فرد به فرد، مزایای زیادی دارد که قابل شمارش نیست، اما در اینجا ذکر همین نکته کافی است که ارتباط فرد به فرد این امکان را فراهم می‌آورد که دعوتگران از نزدیک بتوانند افرادی را که مناسبند تا دعوت شوند و «فکر» به آن‌ها تبلیغ شود شناسایی کنند، همچنین در ارتباط فرد به فرد دعوتگر می‌تواند وضع و حال و مشکلات افراد دعوت شده را بفهمد و با آن‌ها همدردی نماید و این نیز خود می‌تواند کار تشخیص مشکلات افراد و معالجه نمودن آن و راهنمایی نمودن آن‌ها را آسان گرداند؛ در صورتی که در دیگر روش‌های ارتباط جمعی این فواید محقق نمی‌شود.

در واقع در ارتباط فرد به فرد وقتی ما مشکلی را در فرد پیش رویمان می‌بینیم علت‌‌ همان مشکل را نیز می‌توانیم لمس کنیم؛ در نتیجه می‌توانیم به معالجه‌‌ همان علت بپردازیم.

و خلاصه گفتار، اینکه ارتباط فرد به فرد یک راهکار ثمربخش است که بی‌سر و صدا میوه می‌دهد و با کمترین هزینه و کوتاه‌ترین زمان غایت دعوت را محقق می‌سازد. در آخر می‌گوییم دعوتگران باید این فرمایش پیامبر خدا صل الله علیه و سلم را همواره پیش روی خود قرار دهند: «لأن یهدی الله بک رجلا واحدا خیر لک من حمر النعم» (صحیح بخاری  ) اگر خداوند به وسیله تو یک فرد را هدایت نماید این برای تو از شتران سرخ مو بهتر است.»

شتر سرخ مو نزد عرب چیز بسیار با ارزشی بوده است.
نویسنده: دکتر یسری محمد هانئ
ترجمه: فاطمه شمسی
منبع: اصلاح وب