بر اساس رهنمودهای اسلامی، باید بین خواسته‌های دین و دنیا توازن ایجاد نماییم، و به بهانه‌ی دینداری دنیا را کامل رها نکنیم و برای کسب روزی حلال تلاش نماییم. نصوص قرآنی و حدیثی و عملکرد پیامبر صلی الله علیه و سلم و یاران گرامی‌شان و بزرگان و دانشمندان اسلامی در طول تاریخ گواه این حقیقت است و به طلب دنیا و کسب روزی دستور داده‌اند و خداوند مال دنیا را فضل خود نام گرفته و دستور داده که بعد از ادای نماز جمعه به کسب روزی در روی زمین منتشر شوید، و احادیث نبوی نیز درین زمینه فراوان است؛ اما برخی آیات و احادیثی هم داریم که دنیاطلبی را نکوهش کرده و مال دنیا را ناچیز شمرده است.
برای تطبیق بین این نصوص شرعی باید بگوییم که دنیا در اصل خود نعمت الهی است که برای انسان آفریده شده و انسان حق دارد که ازین نعمت‌های ارزشمند الهی استفاده نماید و اما استفاده نادرست از دنیا و دنیا را وسیله تجاوزگری قرار دادن و دنیا را بر آخرت برتری دادن، مورد نکوهش اسلام می‌باشد و تمام آیات و احادیث و اقوال علمای اسلامی در مورد نکوهش مال دنیا، دارایی قارونی است که خود را خالق و آفریدگار دنیا می‌پنداشت و حق مال را ادا نمی‌کرد و به دهنده‌ای این‌همه نعمت فراوان ایمان نداشت. و آیات و احادیثی که مال دنیا را خوب و فضل گفته و به آن تشویق نموده، همانند دارایی و سروری و حکومت جهانی سلیمان علیه السلام است که تمام مقام و دولت و حکومت و فرمانروایی بزرگ خود را از فضل الهی می‌دانست و نیز مانند دارایی عثمان بن عفان رضی الله عنه که جیش العسره و یا غزوه تبوک را تجهیز نمود.

امام ابوحامد غزالی رحمه الله که به زهد و تزکیه و معنویت بیشترین تمرکز را داشته و از پیشوایان تصوف حقیقی می‌باشد، در کتاب گرانسنگ خود «‌کیمیای سعادت» در مبحث فضیلت و ثواب کسب مال سخنان زیبای دارد که قسمتی از سخنان‌شان را گزینش نموده و خدمت شما گرامیان بیان می‌نمایم.
ایشان می‌فرماید:‌ «بدان که خود و عیال خود را از خلق بی‌نیاز داشتن و کفایت ایشان از حلال کسب کردن، از جمله جهاد در راه دین است، و از بسیاری عبادات فاضلتر می‌باشد، روزی رسول الله صلی الله علیه و سلم با اصحاب نشسته بود که جوان نیرومندی صبح زود از کنارشان گذشت و به بازار رفت، یکی از اصحاب گفت:‌ کاش این کار صبحگاهی در راه دین بودی! رسول الله فرمود:‌ چنین مگویید که اگر از برای آن می‌رود تا خود و مادر و پدر و خانواده‌ی خود را از خلق بی‌نیاز دارد، در راه خداوند شمرده می‌شود. و نیز رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود:‌ بارزگانان راستگوی در روز قیامت با صدیقان و شهیدان همراه است، و همچنان فرمود: خدای تعالی مؤمن پیشه‌ور را دوست دارد.
عیسی علیه السلام مردی را دید و گفت:‌ تو چه کار می‌کنی؟ گفت:‌ عبادت می‌کنم، گفت: مصارف خود را چگونه تأمین می‌کنی؟ گفت:‌ برادرم با من همکاری می‌کند، عیسی علیه السلام گفت: پس برادرت از تو عابدتر است. عمر رضی الله عنه گفت: از کسب و کار دست مکشید، و نگویید که خدایی تعالی روزی می‌دهد، چون خداوند از آسمان زر و سیم نمی‌فرستد. لقمان حکیم به فرزند خود وصیت کرد و گفت:‌ دست از کسب باز مدار، چون هر کس درویش شده و به مردم نیازمند باشد، دین وی تنگ شود و عقل وی ضعیف و مروت وی باطل گردد، و مردم به چشم حقارت به او نگرند.

از یکی از بزرگان پرسیدند که عابد، فاضلتر است یا بازرگان با امانت؟ گفت:‌ بازرگان با امانت. امام احمد بن حنبل را پرسیدند که چه می‌گویی در مورد مردی که به مسجد بنشیند و عبادت کند و بگوید خدای تعالی روزی می‌دهد؟ گفت:‌ آن مرد جاهلی است و احکام شرع نمی‌داند».
بنابراین بایسته است به کسب روزی حلال بپردازیم و درین مسیر بی‌نهایت تلاش نماییم؛ چون امروزه یکی از بزرگترین عوامل جنگ‌ها، اقتصادی است و کشورهای قلدر و پیشرفته‌ی جهان با توان اقتصادی خود خواهان کشورگشایی‌اند و دیگران حقیر شمرده و برای سرکوبشان به بهانه‌ای دست می‌یازند.
شریعت زیبای ما هیچوقت ما را از پیشرفت و ترقی باز نداشته و همیشه به کسب علم و دانش و ترقی و پیشرفت و اعمار و آبادانی زمین تشویق نموده است، بیاییم اسلام را صحیح بشناسیم و حقایق دینی را در زندگی خویش عملی سازیم./اصلاح وب

✍️عبدالخالق احسان