انواروب: انسان یک موجود اجتماعی است. امکان تجرید زندگی اجتماعی وی از محیط اطرافش وجود ندارد. در واقع میان انسان و طبیعت، ارتباطی ناگسستنی وجود دارد که این ارتباط از ۲ بعد برخوردار است: اول بُعد جغرافیایی است که انسانها در آن متولد و بزرگ می‌شوند و بصورتی فیزیکی و عاطفی به آن وابسته‌اند. بُعد دوم نیز جهانی است که دروازه‌های وجودش را از همین زادگاه و از بدو تولد انسان به روی او می‌گشاید.

بعبارتی دیگر به هنگام بررسی ارتباط انسان با محیط زیست، مسئولیتی دو گانه بر دوش وی نهاده می شود.

همین جا است که می‌توان به آموزه‌های دین در رابطه با مسئولیتهای انسان در قبال محیط زیستش اشاره نمود.

برخی براین باورند که سنت موجود در ادیان یهودی و مسیحی در پیدایش مسائل زیست محیطی نقش داشته است. چرا که براساس سنت موجود در این ادیان، انسان انعکاس خداوند بر روی زمین است و این مخلوق فاتح طبیعت می‌باشد. این چنین انسانی تنها در برابر خداوند مسئولیت دارد.

این در حالی است که در باورهای اسلامی حفاظت از طبیعت جاندار و بی‌جان به دلیل اینکه هر دو مخلوق خدا هستند و در خلقت هر دوی آنها هدف ویژه‌ای وجود دارد توصیه شده است.

براساس آموزه‌های اسلامی انسان خلیفه و امانت دار خداوند برروی زمین است. بنابراین با توجه به اینکه انسان سرور و ارباب کائنات نیست، لذا حق ندارد بر اساس میل خود از طبیعت بهره بگیرد و آن را جزء اموال خود بداند.

وحدت و امانت و مسئولیت، سه اصل اساسی اسلام است. این سه اصل در برخی از موارد در رابطه با اخلاق طبیعت گرای اسلامی نیز قرار می گیرد.

توصیه به پاکیزگی و نظافت یکی ازمقوله‌های اسلام در حفظ محیط زیست و طبیعت است.

قرآن کریم می‌فرماید یکی از پیش شرطهای تحصیل عشق به خداوند، پاکیزگی است.

نظافت در عین حال یکی از شرایط اساسی بندگی برای خداوند است. در احادیث اسلامی در این خصوص موارد متعددی وجود دارد.

براساس تعالیم اسلامی آلودگی محیط، نخست بی‌احترامی به خود انسان محسوب می‌شود. به این ترتیب انسان از تمامی رفتارهایی که می تواند سبب آلودگی پرامونش شود نهی شده است.

میلاد حضرت پیامبر(صلی الله علیه و سلم ) در مکانی محاط از سوی بیابان بوده است. ایشان برای اینکه این مکان صعب الحیات را به مکانی قابل زندگی‌تر تبدیل کنند تلاشهای بسیاری به خرج دادند.

می‌توان گفت که حساسیتهای نشان داده شده از سوی پیامبر اسلام (صلی الله علیه و سلم)  برای حفاظت از طبیعت از اقدامات طبیعت دوستان امروز، بسیار بسیار جلوتر بوده است.

پیامبر اسلام  (صلی الله علیه و سلم)  حفاظت از طبیعت را در سطح یک اخلاق ویژه ارتقاء داده و در همین رابطه، خود نیز تلاشهای مهمی به عمل آورده است.

به عنوان مثال حضرت رسول  (صلی الله علیه و سلم)  به محض تشریف آوری به مدینه، منطقه را به عنوان حرم اعلام نموده و در این منطقه کندن علفها، بریدن درختان و کشتن حیوانات را ممنوع کرد.

تلاشهای حضرت پیامبر (صلی الله علیه و سلم) در ایجاد کمربندی سبز در اطراف شهرها، امروز نیز یکی از مهمترین اقدامات انسانهای طبیعت گرا در امر حمایت از طبیعت سبز و در راستای طرحهای شهرسازی نوین است.

از حضرت پیامبر (صلی الله علیه و سلم) نقل است که فرموده اند: یک مسلمان درخت می‌کارد، اگر از میوه این درخت انسانها و حتی حیوانات اهلی و وحشی و پرندگان استفاده کنند، هر میوه ای که خورده شود به عنوان صدقه‌ای از جانب آن فرد تلقی خواهد گردید.

ایشان همچنین فرموده اند: هر کسی که زمینی بایر، خشک و بی ثمر را آبیاری کند، درخت کاری نماید و از طریق کاشت احیاء کند، خداوند به او اجر خواهد داد.

حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و سلم) در حدیثی دیگر می‌فرماید: اگر در دستان شما یک نهال وجود دارد، حتی در صورت وقوع قیامت، اگر زمان برای غرس آن داشته باشید حتما آن کار را بکنید.

در همین راستا است که حضرت پیامبر (صلی الله علیه و سلم) شخصا اقدام به کاشتن ۵۰۰ درخت خرما کرده بودند.

هنگامیکه از اصول حاکم بر ادیان سخن می‌گوییم، حفاظت از گیاهان و حیواناتی که یک هوای واحد را همراه انسان تنفس می‌کنند امری بسیار مهم است.

پیامبر اسلام (صلی الله علیه و سلم) ، به حفاظت از پرندگان و حیوانات اهمیت ویژه‌ای داده است. به عنوان مثال، ایشان دستور داده‌اند که بر دوش حیوانات، سنگین‌تر از تحملشان بار ننهید. ایشان فرموده اند: کسی که ناعادلانه اقدام به کشتن گنجشکی کند باید در روز قیامت حساب پس دهد.

پیامبر بزرگوار و مهربان‌مان از مسلمانان خواسته است که هرگز حیوانات را اذیت نکنند و جانداران را در کارهای متناسب با نیرویشان مورد استفاده قرار دهند.

ایشان شکار حیوانات از روی تفریح را برای انسانها ممنوع کرده اند. به این ترتیب می‌توان در دوران حضرت رسول (صلی الله علیه و سلم) مبانی حقوق حیوانات را مشاهده کرد. بگونه‌ای‌ که در تعالیم دینی، قضای حاجت در کنار منابع آب و یا زیر درختان سایه گستر ممنوع است. هر کسی موظف است روبروی خانه‌اش را تمیز کند و موانع موجود در مسیرها و راهها را بر طرف کند.

تعالیم اسلامی، اسراف را موکدا مردود دانسته و حتی برای کسانی که در کنار رودخانه وضو می‌گیرند بر عدم اسراف آب امر کرده است.

امروزه مسائل زیست محیطی تبدیل به یکی از مهمترین مسائل انسان امروز شده است.

انسان وقتی که در کنار طبیعت قرار می‌گیرد، یک کل واقعی است. جداسازی این دو از یکدیگر بسیار نادرست است. این همان حقیقتی است که اسلام آنرا مورد توجه قرار داده و به تعلیمش پرداخته است.

بی تردید مسائل کنونی زیست محیطی ناشی از عملکرد نادرست انسانها است. رفتارهای منفعت طلبانه و خودخواهی‌های بی‌حد و حصر انسانها و طبعاً دولتها، دلیل اصلی نابودی محیط زیست است.

این در حالی است که اسلام از بدو ظهور خود نسبت به مسائل زیست محیطی توجه نشان داده و تعالیم ویژه‌ای را در این خصوص بیان کرده است.

لینک منبع: تی آر تی فارسی