خبرنگار خراسان برای بررسی مشکلات موجود در دوغارون به این شهر سفر کرده است تا از نزدیک وضعیت را رصد کند که گزارش آن در ادامه می آید.

از تکان‌های شدید خودرو چندبار سرم به شیشه پنجره برخورد می‌کند، راننده می‌گوید: این جا ابتدای جاده ترانزیتی است. از دور، گرد و غبار غلیظی دیده می‌شود.

کم کم وارد جاده می‌شویم و از بین دو صف طویل تریلی‌ها در حال عبور هستیم. یک عده پارک کرده‌اند، بعضی‌ها آرام حرکت می‌کنند، چند نفری هم پشت فرمان خوابیده‌اند. صف آن قدر طولانی است که حدود 10دقیقه‌ای از مسیر ادامه پیدا می‌کند. به صدای همهمه‌ای نزدیک می‌شویم که از داد و فریاد تا بوق ممتد تریلی و خودروهای سواری در آن شنیده می‌شود. مامور مرزبانی جلوی پست بازرسی ایستاده است. داخل خودرو را نگاهی می‌کند و می‌گوید: «حرکت کن.»

مسیر را ادامه می‌دهیم تا جایی که جاده دو بانده می‌شود و تراکم تریلی‌ها که شاید بیش از هزار دستگاه هستند آن قدر زیاد می‌شود که دیگر امکان  ادامه مسیر نیست. راهمان را کج می‌کنیم به سمت جاده مجاور. قسمت ورودی تریلی‌ها به باسکول سمت راست جاده است. بعضی از داخل صف در دو ردیف و بقیه هم از گوشه و کنار، خاکی و داخل جاده به هر زحمتی می‌خواهند وارد شوند. یک در ورودی با چندین مسیر که قرار است تریلی‌هایی با آن عظمت از آن عبور کنند. کمی آن طرف تر بعد از یک مسیر خاکی درِ ورودی یکی از پرترددترین گمرکات کشور است. «گمرک شهید ناصری دوغارون» جایی برای تردد خودرو، ترانزیت کالا و رفت و آمد مسافران در مرز بین المللی ایران و افغانستان.

به گزارش خراسان رضوی، تردد کامیون‌های ترانزیتی در مرز و گمرک دوغارون (تایباد)، یکی از فعال‌ترین گمرکات کشور در هفته‌های اخیر با مشکلاتی همراه بوده و باعث شده است چندین تریلی حامل کالاهای مختلف ترانزیتی و داخلی در این گمرک چندین روز معطل بمانند.

خبرنگار خراسان برای بررسی مشکلات موجود در دوغارون به این شهر سفر کرده است تا از نزدیک وضعیت را رصد کند که گزارش آن در ادامه می آید.

مشکلات خارجی ؛ ناز کردن به سبک کامیون‌های افغانستانی

در منطقه ویژه جای سوزن انداختن نیست. صف کیلومتری برای ورود کامیون‌های ایرانی شکل گرفته و قسمتی از محل بارگیری هم در حال جا به جایی کالاهای خود بین تریلی‌های افغانستانی هستند.

پارکینگ از همه جا بدتر است و تریلی با آن عظمت را به فاصله 10 سانتی متر از هم پارک کرده‌اند، که درآوردن یک تریلی از وسط این معرکه خودش نصف روز کار دارد.  «عظیم» یکی از راننده‌های ایرانی است که می‌گوید: «امکانات آن طرف مرز افتضاح است. اگر ما این جا هشت باسکول داریم، آن جا فقط یک باسکول هست و هرچه در ایران معطل شدیم چند برابرش در افغانستان معطل می شویم. می بینید جای سوزن انداختن در منطقه نیست، اما با وجود این کامیون‌های افغانستانی یکی یکی می آیند.»

یکی از نمایندگان شرکت‌ها می‌گوید: «خودروها انواع مختلفی دارند و هربار از سمت افغانستان چند خودرو برای ترانشیپ به این طرف مرز می‌آیند اما از آن لحظه، دعوای بین ما نمایندگان شروع می‌شود تا بتوانیم آن را برای حمل بار  شرکت خود بگیریم.»

یکی دیگر از رانندگان توضیح می‌دهد: «هر بار چند خودروی افغانستانی وارد مرز می‌شود کار ما شروع می‌شود و همه از جمله کارگر و جرثقیل و … فعال می‌شوند و پارکینگ خالی می‌شود، اما الان خودروها یکی یکی وارد می‌شوند و برخی ملاحظات موجود در مرز برای مبارزه با مواد مخدر هم باعث می‌شود که این کار کندتر هم انجام شود. اکنون 12 روز است که من در پارکینگ «اوجادی» منتظرم و منطقه پذیرش نمی‌کند.»

ضعف توان مرزی افغانستان

یکی از رانندگان با سابقه در مرز دوغارون می گوید: «ما در گمرک دوغارون مشکلات زیادی داریم، این طرف مرز در ایران هم مشکل کم نیست اما آن طرف هیچ امکاناتی ندارد، چند روز باید منتظر بمانیم تا بارمان ترخیص شود و در این چند روز حتی یک حمام نمی‌توانیم برویم. از همه بدتر این که باسکول خروجی برای حجم بالای خودروهای ورودی بسیار کم است و جواب‌گوی ما نیست.»

هفته ای 4 واژگونی

لب مرز ، «کاظمیان» یکی از رانندگان دیگر از وضعیت نابه سامان مسیر مرزی گلایه دارد و می‌گوید: «بارها با چشم خودم دیدم که تریلی با بارش واژگون شده و این فقط به دلیل پستی و بلندی‌های مسیر در خروجی است. هیچ کس هم به آن رسیدگی نمی‌کند، حتما عکس و فیلم‌های این جا را دیده‌اید. زمانی که باران می‌بارد آب جمع می‌شود و کامیون‌ها تا کمر در آب و گل فرو می روند.»

 نماینده وزارت خارجه پاسخ نداد

چرایی برخی از این مشکلات را که مربوط به تعاملات بین المللی بین دو کشور ایران و افغانستان بوده از نمایندگی وزارت امور خارجه در شمال و شرق کشور پیگیری کردیم، اما با وجود تماس تلفنی و انتظار دو روزه پاسخی از سوی «بهشتی منفرد» سفیر و مدیرکل این نمایندگی دریافت نکردیم.

و اما مشکلات داخلی

در غیاب سیستم نوبت دهی پیاده وارد صف کیلومتری کامیون‌ها می‌شوم، تا جایی که چشم کار می‌کند تریلی در دو صف ایستاده، بعضی راننده‌ها پشت فرمان خوابشان برده است، چند نفر ناهار می‌خورند و یک عده هم چند نفری از خودروها پیاده شده‌اند و صحبت می‌کنند. هر چند وقت یک بار هم بعضی‌ها حوصله‌شان سر می‌رود یا دور می‌زنند و برمی‌گردند یا می‌زنند به دل جاده خاکی و صف را جا می‌گذارند. همین باعث می‌شود جلوی در ورودی باسکول به جای دو ستون از چهار پنج مسیر وارد در ورودی شوند.  «احمد» راننده‌ای است که از تبریز آمده و واقعا از بی‌نوبتی‌ها عصبانی است و گلایه می‌کند و مدعی است: «نوبت باید رعایت شود، اما این جا اصلا انگار نه انگار! از ساعت 9 صبح از پارکینگ بیرون زدم و الان که ظهر شده هنوز منتظر ورودم. بعد یک عده بدون این که یک دقیقه معطل شوند از کنار جاده خود را به در می‌رسانند و داخل می‌شوند. همکاران محلی ما که اصلا در صف منتظر نمی‌مانند و عبور بدون نوبت را حق خودشان می‌دانند. من بیشتر وقت‌ها از مرز سرخس رفت و آمد می‌کنم، از بحث امکاناتش که بگذریم سیستم نوبت دهی آن جا کاملا آنلاین و بدون ارتباط با افراد است و به هیچ وجه نمی‌توان در آن بی‌نوبتی کرد. حتی اگر کامیونی از صف خارج شود جلوی در به او می‌گویند که نوبتش نیست و پذیرش نمی‌شود، اما این جا کسی پاسخ گو نیست، هرکار دلشان می‌خواهد می‌کنند.»

راننده دیگری مدعی می شود: «از ساعت 10 صبح با یک کامیون دیگر از پارکینگ اوجادی خارج شدیم، من هنوز به در باسکول نرسیدم که همکارم در حال خروج است و همه کارهایش را انجام داده(!)او درباره چگونگی این سرعت عمل همکار خود ادعا می کند: عجله داشته و بایکی از نماینده‌ها هماهنگ کرده، 500 هزار تومان داده و وارد گمرک شده الان هم کارش تمام شد! بعد ما حداقل دو ساعت دیگر فقط در صف ورود هستیم.»

ماندن کامیون‌ها در مرز پارکینگ اوجادی قبل از ورودی گمرک قرار دارد و تریلی‌ها ابتدای ورودشان به مرز وارد آن می‌شوند، یک پارکینگ که مربوط به بخش خصوصی است و حالا در این شلوغی میزبان چند روزه کامیون دارها.  یکی از راننده‌ها که از گلستان آمده می‌گوید: «12روز است که در این پارکینگ مانده‌ام و نتوانستم وارد منطقه ویژه بشوم، می‌گویند کامیون افغانی نیست و ما همچنان منتظریم، در پارکینگ هم که هیچ امکاناتی نیست و حتی برای سرویس بهداشتی مشکل داریم.»

 نبود کارگر و نگهبان و امکانات

هنوز حرف با راننده گلستانی تمام نشده که علی آقا راننده ای اهل تبریز با چشم هایی سرخ و باد کرده از کنارمان رد می شود. او که گلایه ها را می‌شنود صدایش را بلند می‌کند و مدعی می‌شود: «به خدا دیشب تا صبح نخوابیدم، این جا کجاست؟ من راننده خودم باید مراقب باشم که بارم را ندزدند، 10 روز است که این جا اسیر شدم تا کامیون افغانی پیدا شود، نماینده ها با رانندگان افغانستانی هماهنگ می‌کنند از طرفی مراودات نادرستی هم بین برخی کارمندان و نماینده‌ها وجود دارد  و هر راننده‌ای که پول بدهد کار او را زودتر راه می‌اندازند. بعد از این همه وقت که من یک راننده پیدا کردم و خواستیم بار را تحویل بدهیم، کارگر نبود و هر بار می‌گفتند تو برو ما کارگر را می‌فرستیم، آخر هم مجبور شدم خودم با راننده افغان بار را تخلیه کنیم. کلاهم آن جا بیفتد دیگر نمی‌آیم، سرفه کنیم باید پول بدهیم، آن هم نه هزینه های مصوب و مشخص، رشوه و زیرمیزی و انعام.»

مخروبه ای که شایسته مرز بین المللی نیست

بوی بسیار تندی در فضا پیچیده که وقتی از کنار دریچه کانال‌های فاضلاب عبور می‌کنم غلیظ‌تر هم می‌شود، بعضی می‌گویند این بو مربوط به تخلیه گاز مایع از مخزن‌های منطقه ویژه به کامیون‌های حامل سوخت است. محوطه سمت راست بعد از در ورودی پارکینگ تریلی ها و مسیر در خروج گمرک است. صدای آژیر بلندی توجهم را به خود جلب کرد که از سمت سوله ای بود که تریلی‌ها از آن عبور می‌کردند. محل اسکن ایکس ری که کلیه خودروها وقتی از آن عبور می کنند یک بار به طور کلی اسکن می‌شوند و هر خودرویی که بخواهد از مرز خارج شود باید از آن عبور کند. دور تا دور محوطه‌های خالی وجود دارد که همگی خاکی هستند، اما قسمتی که به سمت پارکینگ و در خروجی می رود کاملا خاکی است، که با هربار رد شدن یک خودرو کل فضا پر از گرد و خاک می‌شود. جدول های کنار مسیر و پلی که روی جوی درست شده هم شکسته اند و یکی از تریلی‌ها که درحال عبور از روی آن است، محکم به زمین می‌خورد و صدای بلندی ایجاد می‌کند، پارکینگ هم که محل استراحت رانندگان است، وضعیت بهتری ندارد و بیشتر آن‌ها روی همین زمین خاکی و در سایه خودروهایشان نشسته‌اند، نرده‌های کنار مسیر شکسته است و خاک و نخاله هم در گوشه وکنار کم نیست، مشابه همین وضعیت در منطقه ویژه اقتصادی هم هست اما از همه بدتر مکانی است که به آن بازارچه مرزی می‌گویند. یک دیوار نیم ساخته یا تخریب شده با زمینی از خاک نرم که وقتی روی آن قدم می‌زنی سر تا پا خاکی می شوی، با راهی باریک که بیشتر از 100 تریلی در حال عبور از آن هستند و همگی باید از راهی که فقط یک تریلی می‌تواند از آن عبور کند رد شوند و از همان راه هم دور بزنند. افزایش ظرفیت در چند ماه

کوه گرد، مدیرکل گمرک شهیدناصری دوغارون اظهار کرد: «ما در زمینه ترانزیت کالا جزو پنج گمرک فعال کشور هستیم که در چند ماه اخیر مراودات تجاری ما رشد قابل ملاحظه ای داشته به طوری که نسبت به ابتدای سال 99 تاکنون ، 50درصد افزایش تبادل کالا صورت گرفته است.»  وی تاکید کرد: «مرز دوغارون جزو معدود مرزهایی است که در شرایط کرونا تعطیل نشده است اما با این شرایط حجم ورود و خروج کامیون ها روزانه 300 تا 350 دستگاه بوده که با افزایش ساعت کاری خروجی ما به 550 مورد رسیده و حدود 500 ورودی داریم که با نظر کارشناسان حداکثر ظرفیت ما در دوغارون همین است، البته ملاحظاتی هم در مرز دوغارون وجود دارد که ما نمی توانیم در شب کار کنیم و بالاخره این مسائل امنیتی هم مهم است . »

اختلافات مرزی مانع به سازی مسیر؛ هفته ای 3 تا 4 واژگونی

کوه گرد همچنین توضیح داد: «مسیر ناهموار موجود در نقطه صفر مرزی خط حایلی است که مربوط به 60 تا 70 سال قبل است که گرفتار اختلاف مرزی است و هر دو کشور روی این قسمت ادعای مالکیت دارند، هرچند که این قسمت در اختیار ایران است اما هرگونه احداثی در این منطقه خاص باعث مسدود شدن مرز از طرف افغانستان است. در این محدوده اگر خودروها از مسیری غیر از مکان مشخص یا با سرعتی بالاتر عبور کنند واژگون می‌شوند و به همین دلیل ما هفته‌ای سه تا چهار مورد واژگونی تریلی در مسیر اختلافی داریم.»

 ترانشیپمنت عامل معطلی در مرز

وی درباره معطلی چندین روزه تریلی‌ها در گمرک می‌گوید: «در گذشته بیشتر مبادلات ما به صورت حمل یکسره بوده است و مستقیم از مرز خارج می‌شدند اما فعالان اقتصادی به تازگی به روش ترانشیپمنت روی آوردند یعنی خودروی ایرانی وارد گمرک و خودروی افغانستانی هم از طرف خود وارد می‌شد و کالا در خودروها جا به جا می شد طبیعتا این کار پیچیدگی‌های خاص خود را نیز داشته و رسیدن این دو خودرو به یکدیگر زمان بر است و همین باعث معطلی خودروها می شود که ما به طور کلی با آن مخالف هستیم و به نظرمان باید حمل مستقیم انجام شود.»   مدیرکل گمرک دوغارون تصریح کرد: «ما اگر بخواهیم به نوبت دهی و دیگر موارد رسیدگی کنیم از کار خودمان بازمی‌مانیم و قانون هم به ما اجازه ورود به این مسائل را نمی‌دهد، بحث پارکینگ در حوزه وظایف منطقه ویژه اقتصادی و پارکینگ خصوصی است. در گذشته به صورت موردی مواردی مثل نوبت فروشی انجام می شده اما الان به ندرت این موارد  صورت می گیرد ولی من در جایگاه پاسخ گویی به این مورد نیستم و سازمان پایانه‌ها باید پاسخ گو باشد.»  او در پاسخ به این ادعای برخی رانندگان که چرا نمایندگان و کارمندان گمرک با هماهنگی یکدیگر برخی رانندگان را زودتر ترخیص می‌کنند، گفت: «من به رانندگان کاری ندارم، اما چهار نماینده را بیاورید و جلوی من از آن ها سوال کنید و ببینید این موضوع را تایید می کنند یا خیر؟ شما مسائلی مطرح می کنید که اصلا جایگاهی ندارد و موارد امنیتی اصلا در این جا قابل طرح نیست که من بخواهم جوابتان را بدهم. شما کار چندین سازمان را زیر سوال می برید.»

کوه گرد اظهار کرد: «در گمرک هر خودرویی که بیش از دو تا سه روز بماند مجوزهای لازم را نداشته ، همه چیز هم ثبت شده و در سامانه مشخص است. اگر خودرویی مانده داخل گمرک نبوده و داخل پارکینگ و منطقه اقتصادی بوده است و احتمالا رانندگان مجوزها و مدارکشان تکمیل نبوده است.»

پایان نوبت فروشی، تا چند روز دیگر

اما رستمی مدیرعامل منطقه ویژه اقتصادی دوغارون در پاسخ به این که چرا از سوی منطقه ویژه  نوبت فروشی به رانندگان  کنترل و مدیریت نمی‌شود می‌گوید: «ما منکر این مورد نیستیم و مشکلاتی هم وجود داشته اما متولی آن یک شرکت خصوصی است، اما به دلیل مشکلاتی که در نوبت دهی دستی بوده ما سیستم مکانیزه نوبت دهی را طراحی و آماده کردیم که درنهایت تا چند روز دیگر این سیستم در منطقه ویژه اقتصادی دوغارون نصب می شود و دیگر شاهد این مشکلات نخواهیم بود.»

 وی افزود: «هنوز سه ماه نشده که در منطقه ویژه شروع به کار کرده ام و مشکلات عمرانی و نبود برخی امکانات را قبول دارم اما در این مدت اقداماتی را برای به سازی آغاز کردیم، اما حجم کاری بسیار بالا در این مدت اجازه فعالیت بیشتر را نداده است.»

 پس از این پیگیری های مکرر درباره مشکلات و مسائل مربوط به مدیریت مرز، تلاش کردیم با سیاح فرماندار شهرستان تایباد مصاحبه کنیم اما پیگیری چند روزه ما برای مصاحبه با وی نتیجه ای نداشت. 

گزارش از : نوید زنده روحیان

روزنامه خراسان/ شنبه/ 1399/07/05