مقدمه:
رسول الله صلی الله علیه و سلم با مردم بسیار با عطوفت و مهربانی برخورد می‌كردند ایشان خیرخواه مردم بود و این اخلاق پسندیده‌ی ایشان زبانزد همه بود. خداوند متعال نیر اخلاق كریمه‌شان را در كلام پاكش ستوده و می‌فرماید:
«وَإِنَّكَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِیم ٍ» [القلم:۴]
اما بیشتر رسول الله صلی الله علیه و سلم به عطوفت و مهربانی با كودكان مشهور بودند. همیشه بر آنان سلام می‌کردند كودكان را بغل نموده، می‌بوسیدند. با آنان بازی نموده و از دوری ایشان اندوهگین می‌شدند و گریه می‌كردند. همیشه صحابه رضی الله عنهم را به مهربانی با كودكان و برگزیدن نام نیک برای آنها وصیت نموده و بر تربیت نیک آنان تأكید می‌نمودند. در مقابل، كودكان صحابه رضی الله عنهم نیز رسول الله صلی الله علیه و سلم را بسیار دوست داشتند؛ برای نمونه می‌توان به زید بن حارثه رضی الله عنه اشاره نمود كه وقتی رسول الله صلی الله علیه و سلم او را در زندگی كردن با خود (رسول الله ) و یا زندگی با پدر و مادرش مخیر گذاشتند؛ حضرت زید زندگی با رسول الله را بر زندگی با پدر و مادرش ترجیح داد.
با شروع دعوت اسلامی گروهی از اطفال نیز در حیات پیامبر درخشیدند از آن جمله: حضرت علی بن ابی‌طالب رضی الله عنه در ده سالگی مسلمان شد. حضرت زید بن ثابت رضی الله عنه در كودكی جزو كاتبان وحی بود و انس بن مالک رضی الله عنه در ده سالگی خادم و حافظ و محرم اسرار رسول الله صلی الله علیه و سلم بود.
در این مدت به علت تشویق و راهنمایی رسول الله صلی الله علیه و سلم تعداد زیادی از آنان به راه راست، رهنمون گشته و در دامان جامعه اسلامی رشد نموده و در گروه خلفا، مجاهدین و علمای بزرگ قرار گرفتند.
در این نوشتار به اختصار زندگی چند تن از این بزرگان را مرور می‌کنیم.

علی بن أبی طالب رضی الله عنه
علی پسر ابوطالب و نوۀ عبدالمطلب پسر عموی رسول الله صلی الله علیه و سلم بود كه در خانه رسول الله پرورش یافت. فرزندان ابوطالب زیاد بود، در حالی كه خودش در فقر به سر می‌برد. رسول الله صلی الله علیه و سلم و حضرت عباس تصمیم گرفتند تا قسمتی از سنگینی معیشت را از دوش ابوطالب بردارند، به این منظور عباس سرپرستی عقیل را به عهده گرفت و پیامبر صلی الله علیه و سلم علی را با خود بردند، تا در خانه ایشان بزرگ شود.
وقتی رسول الله صلی الله علیه و سلم به نبوت مبعوث گردیدند، حضرت علی در ده سالگی جزو سه نفر اول بود كه مسلمان گشتند.
حضرت علی رضی الله عنه از همان اوان كودكی بسیار قوی و شجاع بودند. در شب هجرت وقتی رسول الله صلی الله علیه و سلم با حضرت ابوبكر رضی الله عنه هجرت نمودند، حضرت علی رضی الله عنه با شجاعت تمام در بستر رسول الله خوابیدند، در حالی كه جنگجویان قریش در بیرون، خانه را محاصره نموده و برای كشتن رسول الله صلی الله علیه و سلم انتظار می‌كشیدند و هر دم احتمال داشت به خانه یورش برده، به گمان اینكه شخص خوابیده در بستر، رسول الله صلی الله علیه و سلم می‌باشد، حضرت علی رضی الله عنه را به شهادت برسانند.
حضرت علی رضی الله عنه با رسول الله صلی الله علیه و سلم در غزوه احد و خندق شركت نمود، در غزوه خندق با عمرو بن عبد ود سوارکار و پهلوان مشهور عرب مبارزه نمود و او را شكست داده و به قتل رساند.
در جنگ خیبر رسول الله صلی الله علیه و سلم پرچم اسلام را به دست توانای حضرت علی رضی الله عنه سپردند و فرمودند: « لَأُعْطِینَّ الرَّایةَ رَجُلًا یحِبُّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ أَوْ یحِبُّهُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ».(۱)
پرچم را به كسی می‌سپارم كه خدا و رسول را دوست دارد و یا خدا و رسولش او را دوست دارند.
حضرت علی رضی الله عنه در فن بیان، سخنوری، نویسندگی و به داشتن علم و دانش فراوان مشهور بوده به كتاب الله و سنت رسول الله نیز آگاهی كامل داشت. او یكی از عشره مبشره می‌باشد كه رسول الله صلی الله علیه و سلم ایشان را بشارت دخول بهشت داده است.
همچنین رسول الله صلی الله علیه و سلم دخترش فاطمه را به ازدواج حضرت علی رضی الله عنه درآورد كه حضرات حسن و حسین رضی الله عنهم از ایشان متولد گشته، و نسل رسول الله صلی الله علیه و سلم از آنان حفظ گردید.
حضرت علی رضی الله عنه بعد از شهادت حضرت عثمان رضی الله عنه سكان خلافت را به دست گرفت و بعد از ۴ سال خلافت در ۲۱ رمضان سال چهلم هجری به شهادت رسید.
عبدالله بن زبیر رضی الله عنه
عبدالله پسر زبیر بن عوام و مادرش اسماء دختر ابوبکر صدیق رضی الله عنه می‌باشد. زبیر حواری (یار و یاور) صلی الله علیه و سلم و پسر عمه رسول خدا صلی الله علیه و سلم است. عبدالله نخستین نوزادی بود که پس از هجرت پیامبرصلی الله علیه و سلم به مدینه، در میان مسلمانان، در شوال سال اول هجری قمری. متولد گشت.
مسلمانان با شنیدن خبر تولد او، نوزاد را برداشته و در كوچه‌های مدینه می‌رفتند و از خوشحالی تکبیر می‌گفتند؛ زیرا یهودیان مدینه شایعه كرده بودند که با جادو، مانع تولد نوزادان مسلمان می‌شوند و بدین ترتیب نسل مسلمانان را به تدریج منقرض می‌کنند؛ اما تولد او نشانه بطلان ادعای آنان شد.
بدین ترتیب، تولد عبدالله بن زبیر اولین پیروزی مسلمانان در مقابل دشمنانشان در مدینه بود.
پیامبر صلی الله علیه و سلم کام او را با خرما برداشتند و او را عبدالله نامیدند و حضرت ابوبکر صدیق رضی الله عنه در گوشش اذان گفت.(۲)
عبدالله در هفت یا هشت سالگی، با جمعی از کودکان مسلمان با پیامبر صلی الله علیه و سلم بیعت کرد. از این رو، او را از صحابه صغار پیامبر شمرده‌اند.(۳)
عبدالله از کودکی در خانه رسول الله صلی الله علیه و سلم و نزد حضرت عایشه زندگی می‌کرد و همیشه همراه ایشان بود از همین رو، پیامبر صلی الله علیه و سلم او را «پسر عایشه» می‌خواندند و به حضرت عایشه کنیه ام عبدالله دادند. پس او تربیت یافته دست رسول صلی الله علیه و سلم می‌باشد.(۴)
حضرت عایشه عبدالله را بسیار دوست داشت (۵) و این محبت تا وفات حضرت عایشه به سال ۵۷ هجری ادامه داشت. عبدالله بن زبیر بر پیکر ام المؤمنین نماز خواند و او را در کنار دیگر همسران پیامبر در بقیع دفن کرد.
او به سال۱۳ق. در سپاه اسلام در یرموک به همراه پدرش زبیر حاضر بود؛ اما از آن جا که فقط ۱۲ سال داشت، در جنگ شرکت نکرد.(۶)
عبدالله بن زبیر در فتح آفریقا به سال ۲۷ یا ۲۸ق. تحت فرماندهی عبدالله بن سعد بن ابی سرح شرکت داشت و با کشتن فرمانده لشکر دشمن، باعث پیروزی مسلمانان شد. (۷)
همچنین وی در سال ۳۰-۲۹ هجری در فتح گرگان و طبرستان حضور داشت.
با پخش قرائت‌های مختلف در سرزمین‌های اسلامی، در زمان خلافت حضرت عثمان رضی الله عنه تصمیم گرفته شد تا همه مصاحف جمع‌آوری و قرائت واحدی به بلاد اسلامی فرستاده شود. در این مهم حضرت عبدالله بن زبیر رضی الله عنه درکنار زید بن ثابت و سعید بن عاص، جزو کاتبان نسخه‌های قرآن بود. (۸)
او در زمان شورش مخالفان حضرت عثمان در مدینه، از مدافعان حضرت عثمان بود که به هیچ وجه حاضر به ترک خانه خلیفه نگردید و در این ماجرا زخمی شد. (۹)
از حضرت عبدالله بن عباس رضی الله عنه راجع به شخصیت حضرت عبدالله بن زبیر پرسیده شد، ایشان در جواب فرمودند: او خواننده كتاب خدا، پیرو سنت رسول الله، فروتن در برابر خدا، روزه دار از ترس خدا، پسر حواری رسول خدا بود. مادرش اسماء دختر حضرت ابوبكر صدیق رضی الله عنه، خاله‌اش حضرت عائشه همسر و همراز رسول خدا صلی الله علیه و سلم بود و هیچ كس از شخصیت و جایگاه او غافل نمی‌باشد مگر كسی‌كه خداوند او را کور کرده باشد.
أسامة بن زید رضی الله عنه
اسامه بن زید رضی الله عنه در سال چهارم بعثت در مكه مكرمه متولد گردید. او در دامان اسلام بزرگ شد و جز اسلام دین دیگری را نمی‌شناخت. او در خانه پیامبر که پدر و مادرش در آن زندگی می‌کردند، پرورش یافت.
پدرش زید بن حارثه رضی الله عنه از اولین مسلمانان بود.
اسامه از كودكی سواركار ماهری بود كه جهاد را دوست می‌داشت. او تقریبا در چهارده سالگی با رسول الله صلی الله علیه و سلم برای جنگ احد بیرون شد، اما رسول الله صلی الله علیه و سلم به علت شفقت و مهربانی و كمی سن، او را به مدینه برگرداندند. اما وقتی سن او بیشتر شد در جنگ خندق شركت كرد. همچنین در غزوه موته با فرماندهی پدرش حضور داشت. پدرش زید بن حارثه رضی الله عنه در غزوه موته به شهادت رسید و آرامگاه وی در کشور اردن قرار دارد.
پیامبر خدا صلی الله علیه و سلم اسامه را در هجده سالگی به امارت و فرماندهی لشكری منصوب كردند كه بزرگان صحابه رضی الله عنهم در آن حاضر بودند؛ مأموریت این لشكر به طرف شام بود تا قبایل مرتد را به اسلام برگردانند. اما اعزام این لشكر به علت وفات رسول الله صلی الله علیه و سلم به تأخیر افتاد؛ حضرت ابوبكر رضی الله عنه بعد از قبول خلاقت، لشكر اسامه را فرستادند. اسامه رضی الله عنه به خوبی از عهده‌ی این مسئولیت سنگین برآمد و پیروز و سرافزار به مدینه برگشت.
رسول الله صلی الله علیه و سلم حضرت اسامه رضی الله عنه را بسیار دوست داشتند چنانکه پدرش زید را دوست داشتند. در این باره روایت شده كه رسول الله صلی الله علیه و سلم اسامه و حضرت حسن را گرفته دعا فرمودند: « اللَّهُمَّ أَحِبَّهُمَا ، فَإِنِّی أُحِبُّهُمَا». (۱۰)
« خدایا این دو را دوست بدار من آنها را دوست دارم.»
اسامه پس از وفات پیامبرصلی الله علیه و سلم مدتی در وادی‌القری سکونت داشت، و در ایام خلافت حضرت معاویه رضی الله عنه مدتی در شام بود سپس در مدینه اقامت گزید. او به بیماری سختی دچار شد و در سال ۵۴ هجری قمری در (جرف) حوالی مدینه در شصت و سه سالگی درگذشت. جسدش را به مدینه انتقال دادند و حضرت حسین بن علی رضی الله عنه او را کفن پوشانده و بر جنازه‌اش نماز گذارد.
عبد الله بن عمر بن الخطاب
عبدالله بن عمر طفلی كوچک، تقریبا هفت ساله بود كه در سال ششم بعثت به همراه پدرش عمر بن خطاب رضی الله عنه مسلمان شد و پیش از پدرش به مدینه هجرت كرد.
او در خانواده‌ای نیك و صالح و با عشق جهاد بزرگ شد و سعی کرد تا با رسول خدا صلی الله علیه و سلم در جهاد شرکت نماید، اما رسول الله صلی الله علیه و سلم او را به علت كمی سن به همراه كودكان دیگر از حضور در جهاد بازداشتند. اولین غزوه ای كه عبدالله بن عمر رضی الله عنه با رسول الله صلی الله علیه و سلم حضور داشت، غزوه خندق بود. او در غزوه موته نیز حضور داشت. در جنگ یرموک و فتح مصر نیز جهاد نمود.
عبدالله بن عمر رضی الله عنه بسیار تابع سنت رسول الله صلی الله علیه و سلم بود و به این صفت شناخته می‌شد، از ایشان احادیث بسیاری روایت شده است و از جمله اصحابی است كه حدیث بسیار روایت نموده‌اند. ایشان درسال ۷۳ هجری قمری وفات نمودند.
عبدالله بن عمرو
او عبدالله پسر عمرو بن عاص است. چند سال قبل از بعثت در مكه متولد شد. پدربزرگش عاص از بزرگان مشركین بود. پدرش عمرو نیز بر علیه مسلمین بود، اما شش سال قبل از فتح مكه مسلمان شد. مادرش نیز در روز فتح مكه مسلمان گردید.
طفولیت عبدالله بین مجادله حق و باطل جریان داشت، او توطئه مشركین و پدربزرگش برعلیه مسلمانان را می‌دید و از طرفی با عمویش هشام بن عاص نیز رابطه داشت. او در قلبش به سوی اسلام مایل بود، اما از ترس پدر و پدربزرگش نمی‌توانست چیزی بگوید یا كاری انجام دهد. او در ۱۴ سالگی مسلمان شد و به مدینه هجرت كرد و به مجلس رسول الله صلی الله علیه و سلم وارد شد. شخصی گفت: یا رسول الله! او عاص بن عمرو بن عاص است. رسول الله صلی الله علیه و سلم خوشحال گشته، فرمودند: «تو عاص نیستی، بلكه تو عبدالله هستی» از آن پس نامش به عبدالله تغییر یافت. عبدالله گفت: یا رسول الله! من هجرت كردم در حالی كه به هرآنچه آوردی ایمان دارم و پوشیده و آشكار پیروی شما را می‌كنم؛ اشهد ان لا اله الا الله و اشهد ان محمد رسول الله. پیامبر صلی الله علیه و سلم نیز برایش دعای خیر و بركت نمودند.
او در فتح مكه و غزوه حنین و غزوه تبوك شركت داشت. نیز در جنگ با مرتدین و جنگ یرموك و در فتح مصر تحت فرماندهی پدرش عمربن عاص شركت نمود.
عبدالله بن عمرو رضی الله عنه در سال ۶۵ هجری در مصر وفات یافت و در خانه اش دفن گردید.
عبد الله بن عباس رضی الله عنه
عبدالله بن عباس پسر عموی پیامبر صلی الله علیه و سلم بود. او ۳ سال قبل از هجرت در شعب ابی‌طالب مكه مکرمه متولد شد و در سال هشتم هجری قبل از فتح مكه به همراه پدرش به مدینه هجرت كرد. او دو و نیم سال به همراه رسول الله صلی الله علیه و سلم در مدینه حضور داشت، در این مدت احادیث بسیاری از پیامبر صلی الله علیه و سلم روایت نموده است؛ از آن جمله حدیث مشهوری است كه می‌فرماید: من پشت سر رسول الله بودم، فرمودند: ای پسر! من تو را چند چیز آموزش می‌دهم. (احكام و دستورات) خدا را پاس بدار، خداوند تو را حفاظت می‌كند. (احكام و دستورات) خدا را پاس بدار او را با خود خواهی یافت. هر وقت سؤال می‌كنی از خداوند بخواه و سؤال كن. هر وقت كمك می‌خواهی از خداوند كمك بخواه. بدان كه اگر همه‌ی امت جمع شوند و بخواهند چیزی به تو فایده برسانند نمی‌توانند به تو فایده برسانند مگر آن چیزی را كه خدا خواسته باشد و اگر همه امت جمع شوند و بخواهند به تو ضرری برسانند، نمی‌توانند ضرر برسانند مگر آن ضرری را كه خدا خواسته باشد.(۱۱)
ابن عباس از همان کودکی در طلب علم بسیار کوشا و هوش سرشار و فهم دقیقش در کسب دانش چشمگیر بود. رسول الله صلی الله علیه و سلم برایش دعا فرمودند تا خداوند فهم و دانش او را زیاد فرماید.
عبدالله بن عباس رضی الله عنهم در وقت وفات رسول الله ۱۳ سال داشت ازآن تاریخ حرکت طولانی او برای کسب علم و دانش از محضر اصحاب رسول الله رضی الله عنهم شروع شد تا اینکه از بزرگ‌ترین فقهای صحابه رضی الله عنهم گردید.
در حالیکه سن عبدالله کم بود، حضرت عمر رضی الله عنه او را به مجلس بزرگان صحابه رضی الله عنهم فرامی‌خواند و با او در اموری که نیاز به اندیشه و بینش عمیق داشت، مشوره می‌کرد
عبدالله بن عباس رضی الله عنه به چندین لقب مشهورند از آن جمله:
حبر الامه : دانشمند امت اسلام و ترجمان القرآن : به جهت گستردگی علمی‌اش در علوم قرآن
ایشان در سال ۶۸ هجری در ۷۱ سالگی در طائف وفات یافت.
زید بن ثابت رضی الله عنه
زید بن ثابت در كودكی مسلمان شد، او ۱۱ ساله بود كه رسول الله صلی الله علیه و سلم به مدینه هجرت نمودند. از كودكی مشتاق جهاد بود و در طلب علم و دانش بسیار كوشا بود. در جنگ بدر و احد می‌خواست شركت كند اما به علت كمی سن رسول الله صلی الله علیه و سلم او را بازداشتند. خندق، اولین غزوه‌ای بود كه شركت داشت و با مسلمانان خاك‌ها را از خندق بیرون می‌آورد.
با ورود پیامبر صلی الله علیه و سلم به مدینه، اقوامش به حضور پیامبر صلی الله علیه و سلم شرفیاب شدند و زید را به خدمت پیامبر صلی الله علیه و سلم آوردند و فرمودند: این كودک هفت سوره از قرآن را حفظ دارد. وقتی خواند، رسول الله صلی الله علیه و سلم تعجب كردند و از او خواستند تا زبان سریانی را یاد بگیرد تا مسلمانان از مكر یهود ایمن شوند. سریانی زبان یهود مدینه بود كه با آن می‌نوشتند. حضرت زید رضی الله عنه زبان سریانی را در مدت كوتاهی یاد گرفت و در حضور رسول الله صلی الله علیه و سلم به زبان سریانی می‌نوشت. او همچنین از كاتبین وحی بود و قرآن را نیز می‌نوشت. گاهی اوقات كه بر پیامبر صلی الله علیه و سلم وحی نازل می‌شد زید را احضار كرده از او می‌خواستند تا آیات نازل شده را بنویسد.
بعد از وفات رسول الله صلی الله علیه و سلم حضرت ابوبكر رضی الله عنه به او دستور دادند تا قرآن را در یك نسخه جمع‌آوری نماید و این كار بسیار سختی بود كه از عهده آن فقط افراد خاصی بر می‌آمدند، اما حضرت زید به بهترین صورت از عهده این كار برآمد و قرآن را به این شكل و كتابتی كه امروز در دسترس ماست جمع‌آوری نمود.
حضرت زید بن ثابت رضی الله عنه در سال ۴۵ هجری وفات كرد. در وقت وفات او حضرت ابوهریره رضی الله عنه فرمود: امروز بهترین این امت از دنیا رفت بزودی خداوند در ابن عباس جایگزینی برای او پیدا خواهد كرد.
أنس بن مالك رضی الله عنه
انس ابن مالک ۱۰ سال قبل از هجرت متولد گشت. وقتی رسول الله صلی الله علیه و سلم به مدینه هجرت نمودند او در ۱۰سالگی جهت خدمت به ایشان ملحق شد. حضرت انس می فرماید: من ده سال به پیامبر صلی الله علیه و سلم خدمت کردم او در این مدت نه مرا تنبیه کرد و نه به من فحش داد و نه از من ناراحت گشته و اخم کرد.
با شروع خدمت او در خانه رسول الله، اولین سفارش پیامبر صلی الله علیه و سلم به او این بود كه: بر اسرار خانه امین بوده و آن را آشكار نسازد. حضرت انس رضی الله عنه نیز بر این پیمان بسیار پای‌بند بود و كسی نتوانست او را مجبور به افشای اسرار رسول الله صلی الله علیه و سلم بنماید.
حضرت انس رضی الله عنه زیر نظر رسول الله صلی الله علیه و سلم بزرگ شد، بسیاری چیزها را یاد گرفت و به اخلاق رسول الله مزین گردید. احادیث بسیاری از وی روایت شده است كه تعداد آنها به بیش از هزار حدیث می‌رسد و به راویة الاسلام مشهور گشته است.
او با رسول الله صلی الله علیه و سلم در صلح حدیبیه، فتح مكه، حنین، طائف و جنگ خیبر حضور داشت.
حضرت انس رضی الله عنه بعد وفات رسول الله صلی الله علیه و سلم مدتی طولانی زنده بود، گفته شده كه او آخرین صحابی بود كه وفات نمود. بعضی گفته‌اند كه در سال ۹۱ هجری وفات نموده است.
حسن بن على رضی الله عنه
پدرش حضرت علی بن ابیطالب و مادرش فاطمه دختر رسول الله صلی الله علیه و سلم بود. در رمضان سال سوم هجری متولد گشت و زیر نظر كامل رسول الله صلی الله علیه و سلم بزرگ شد. بسیاری اوقات رسول الله صلی الله علیه و سلم او و برادرش حسین را بر دوش می‌گرفت آنها را نوازش نموده و با آنها بازی می‌كرد.
روایت شده كه رسول الله صلی الله علیه و سلم روزی بر منبر خطبه می‌خواندند كه حضرات حسن و حسین وارد شدند، آنها لباس قرمز بلند پوشیده بودند كه در حال دویدن زمین خورده بلند می‌شدند. رسول الله صلی الله علیه و سلم از منبر پایین آمده آن دو را برداشتند و پیش خود نشاندند و فرمودند: وقتی این دو را دیدم كه با لباسی بلند به زمین می‌خورند و می‌آیند، پس نتوانستم صبركنم پایین آمدم و آنها را برداشتم. (۱۲)
حضرت حسن رضی الله عنه در دامان نبوت رشد كرد. او بسیار شجاع، خوش اخلاق و خوش سخن و نرم گفتار بود. بیانی شیوا و دستی سخاوتمند داشت .
پس از شهادت حضرت علی رضی الله عنه مسلمانان با حضرت حسن رضی الله عنه بیعت كردند. اما حضرت حسن رضی الله عنه با وقایعی که رخ داد به جهت جلوگیری از شكاف و اختلاف بین مسلمین، خلافت را به حضرت معاویه رضی الله عنه واگذار کرد. در حدیث آمده كه رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: این پسرم آقا و سرور است خداوند به وسیله او بین دو گروه از مسلمان صلح برقرار می‌نماید.
حضرت حسن در مدینه ساكن بود و به علت بخشش و سخاوتی كه داشت بین مردم دارای احترامی خاص بود. او در سال ۵۰ هجری وفات یافت.
حسین بن على رضی الله عنه
حضرت حسین رضی الله عنه در ماه شوال سال چهارم هجری به دنیا آمد. رسول الله صلی الله علیه و سلم او و برادرش حسن را از همه اهل بیت بیشتر دوست داشتند و نمی‌توانستند دوری آنها را تحمل كنند و دستور می‌دانند تا آنها را به حضورشان بیاورند و یا خود حضرت به دنبال آن دو می‌رفتند. بسا اوقات حضرات حسن و حسین در وقت سجده نماز بر پشت رسول صلی الله علیه و سلم سوار می‌شدند و بازی می‌کردند و آن حضرت صلی الله علیه و سلم سجده را طولانی نموده تا پایین شوند.
حضرت حسین رضی الله عنه نیز مانند برادرش حسن رضی الله عنه با علاقه به سواركاری و شجاعت رشد نمود و جوانی برومند و قوی تربیت شد. در دوران خلافت حضرت عثمان رضی الله عنه در جهاد شركت نمود و در جنگ با رومیان در غرب حضور داشت و در سال ۳۰هجری با لشكر حضرت سعد بن ابی وقاص رضی الله عنه در جنگ‌های آسیا بخصوص فتح سرزمین طبرستان (مازندران امروزی) حضور داشت.
سرانجام حضرت حسین رضی الله عنه بر علیه حكومت یزید قیام کرد و در عاشورای سال ۶۱ هجری با یارانش در دشت كربلا به شهادت رسید.
سعید بن عاص
او سعید بن عاص بن ابی احیحه است كه نسبش با رسول الله صلی الله علیه و سلم در عبدمناف به هم متصل می‌گردد. عاص جزو سران مشركین و از اعضای دارالندوه بود كه بر علیه مسلمانان توطئه می‌كردند. او در جنگ بدر كشته شد. سعید به خاطر سخاوت، فصاحت و دانشش اعتبار پیدا کرد. او مانند بسیاری از فرزندان مشركین به آنچه پدران‌شان در پیش گرفته بودند راضی نبود. به مدینه هجرت كرد و در مجلس رسول الله حاضر شد و آنچه را به صحابه آموزش داده می‌شد آموخت.
روزی در مجلس رسول الله صلی الله علیه و سلم زنی وارد شد كه پیراهنی گران قیمت به همراه داشت و گفت: یا رسول الله! نیت كردم این پیراهن را به بزرگوارترین و بخشنده ترین مرد عرب بدهم. رسول الله صلی الله علیه و سلم به چهره اصحاب رضی الله عنهم نگاه كرده و فرمودند: بده به این جوان. سعید در آن زمان ده ساله بود.
سعید یتیم بود و در پناه حضرت عثمان رضی الله عنه بزرگ شد.(۱۳)
بعضی معتقدند او در خانه حضرت عمر رضی الله عنه بزرگ شد.(۱۴)
حضرت عمررضی الله عنه در زمان خلافتش ضمن جستجو از قریش، سراغ او را گرفت و بدو گفت: برادرزاده! سخت کوشی و پارسایی تو را شنیده‌ام، تلاشت را بیشتر کن که خدایت خیر بیشتر دهد.(۱۵)
سعید به همراه عبدالله بن زبیر، عبدالرحمن بن حارث و زید بن ثابت رضی الله عنهم، و … مأموریت یافت که نسخه‌هایی با خط کوفی از قرآن تهیه کند تا با ارسال آنها به شهرهای بزرگ آن روز دنیای اسلام، به اختلاف قرائات از قرآن خاتمه داده شود.
او در هنگام محاصره خانه حضرت عثمان رضی الله عنه توسط شورشیان، از خلیفه رسول الله دفاع کرد و زخمی شد.
سر انجام سعید بن‌ عاص رضی الله عنه در سال ۵۹ قمری در زمان خلافت حضرت معاویه رضی الله عنه در اطراف مدینه درگذشت و او را در بقیع دفن کردند.(۱۶)
عبدالله بن جعفر
پدر عبدالله، جعفر بن ابی طالب و مادرش اسماء بنت عمیس بود. آن دو جزو اولین مسلمانان بودند كه قبل از ورود پیامبرصلی الله علیه و سلم به دار ارقم مسلمان شدند. و جزو مسلمانانی بودند که به حبشه مهاجرت کردند و عبدالله در سال اول هجری در حبشه به دنیا آمد. او نخستین نوزاد مسلمانی بود که در حبشه متولد شد. جعفر در سال هفتم هجرت به مدینه بازگشت و عبدالله نیز پس از غزوه خیبر، به همراه خانواده‌اش در کودکی با رسول الله صلی الله علیه و سلم، بیعت نمود. وى هنگام بیعت با پیامبر صلی الله علیه و سلم هفت ساله و هنگام وفات ایشان، ده ساله بوده است.(۱۷)
عبدالله بن جعفر، مورد عنایت‌ خاص پیامبرصلی الله علیه و سلم بود، به ویژه که پدرش سردار بزرگ و شهید جبهه اسلام به شمار مى‌آمد.(۱۸)
حضرت جعفر بن ابی‌طالب رضی الله عنه در غزوه موته به عنوان فرمانده اول مسلمانان شرکت کرد و در همان جنگ هر دو دست او قطع گشته و به شهادت رسید. بعد از شهادت جعفر، رسول‌الله صلی الله علیه و سلم، فرزند او عبدالله را در آغوش گرفت و فرمود: خداوند عوض دستان او دو بال به وی خواهد داد که در بهشت همراه فرشتگان پرواز کند.
عبدالله بن جعفررضی الله عنه به عنوان یکی از شخصیت‌های برجسته مطرح بود. وی بزرگوار، زیرک و نکته‌سنج، خوش خلق، پاک دامن، بسیار بخشنده و ملقب به بحرالجود بود.(۱۹)
او در ۹۰ سالگی در مدینه وفات یافت و در بقیع دفن گردید.

ـــــــــــــــــ
منابع و ارجاعات
۱ـ ترمذی ۴۴۲۰ ـ ۴۴۲۲ ، ترمذی ۳۶۵۸، ابن ماجه ۱۱۴
۲ـ سیر اعلام النبلاء، ج۴، ص۳۹۸.
۳ـ الاصابه، ج۴، ص۸۰. تاریخ الاسلام، ج۵، ص۴۳۰.
۴ـ البدایة و النهایه، ج۵، ص۲۹۴. سیر اعلام النبلاء، ج۴، ص۳۹۸.
۵ـ یكی از نشانه‌های دوستی حضرت عایشه به حضرت عبدالله بن زبیر این است كه ایشان به كسی كه خبر زنده بودن حضرت عبدالله را آورد ده هزار درهم مژدگانی داد و سجده شكر به جا آورد.
۶ـ الاصابه، ج۳، ص۳۳۴. تاریخ الطبری، ج۳، ص۵۷۱
۷ـ الجوهرة فی نسب النبی، ج۲، ص۲۹۰. فتوح البلدان، ص۲۲۴ ، المنتظم، ، ج۴، ص۳۴۴.
۸ـ سیر اعلام النبلاء، ج۴، ص۴۰۱. اسد الغابه، ج۳، ص۴۲۸ البدایة و النهایه، ج۸، ص۳۳۵.
۹ـ البدایة و النهایه، ج۷، ص۱۸۱. الطبقات، ج۲، ص۳۶.
۱۰ـ بخارى ۳۴۲۵ـ ۳۴۶۴،
۱۱ـ الترمذی ۲۴۴۰
۱۲ـ ترمذی ۳۷۰۷ـ ۱۵۶۷
۱۳ـ تاریخ الامم و الملوک، ج‌۴، ص۲۷۸.
۱۴ـ الاعلام قاموس تراجم لاشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین، بیروت، دار العلم للملایین، ج‌۳، ص۹۶.
۱۵ـ تاریخ الامم و الملوک ج‌۴، ص۲۷۸.
۱۶ـ المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، ج‌۵، ص۲۹۷.
۱۷ـ الاستیعاب فی معرفة الاصحاب ج۳، ص۸۸۱. السیرةالنبویة ج۴، ص۲۴، تاریخ دمشق ، ج ۲۷، ص ۲۵۷، ۲۶۱٫
۱۸ـ معارف و معاریف، ج ۴، ص ۱۵۰۸٫
۱۹ـ الستیعاب فی معرفة الاصحاب ج۳، ص۸۸۱.
ــــــــــــــــــــ
منابع:
اسد الغابه، ابن اثیر علی بن محمد الجزری
الاصابه، ابن حجر العسقلانی
الاعلام قاموس تراجم لاشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین، زرکلی، خیر الدین
البدایة و النهایه، ابن کثیر
الجوهرة فی نسب النبی، محمد البری
تاریخ الاسلام، الذهبی
تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمد بن جریر
سنن ابن ماجه
سنن ترمذی
سیر اعلام النبلاء، الذهبی
صحیح البخارى
طبقات، ابن سعد
فتوح البلدان، البلاذری
المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، ابن جوزی
معارف و معاریف
الاستیعاب فی معرفة الاصحاب
تاریخ دمشق ابن‌عساکر