الحمد لله رب العالمين، والصلاة والسلام على سيد المرسلين محمد، وعلى آله وأصحابه أجمعين، وبعد:

طبرانی و دارقطنی با سند صحیح از عمرو بن حزم ـ رضی الله عنه ـ نقل کرده اند که پیامبر ﷺ، به اهل یمن نامه‌ای نوشتند و در آن خاطر نشان ساختند: قرآن را جز افراد پاک دست نزنند.

به امت مسلمان برای همیشه فرمان داده شده تا به قرآن احترام بگذارند. و یکی از والاترین جایگاه‌های رعایت ادب با خداوند متعال، تعظیم به کتاب خدا و اکرام و بزرگ داشتن آن است. چرا که جایگاه کلام خداوند نسبت به سایر کلام‌ها همانند منزلت خود خداوند نسبت به سایرین است. قاعده کلی این است که به سخن، به اندازه گوینده آن ارج نهاده می‌شود و چه کسی از لحاظ گفتار و صداقت در آن از خدا والا مقام تر می‌باشد.  ﴿ وَمَنْ أَصْدَقُ مِنَ اللَّهِ حَدِيثًا ﴾ [النساء: 87]، ﴿ وَمَنْ أَصْدَقُ مِنَ اللَّهِ قِيلًا ﴾ [النساء: 122].

بیندیش که خود خداوند، چگونه قرآن را به خودش نسبت می‌دهد. آنجا که می فرماید: ﴿ وَإِنَّهُ لَتَنْزِيلُ رَبِّ الْعَالَمِينَ ﴾ [الشعراء: 192] یا فرموده است:  ﴿ بَلْ هُوَ قُرْآنٌ مَجِيدٌ ﴾ [البروج: 21]، و برای نزول آن برترین شب‌ها را اختیار نموده است. چنانکه فرموده است: ﴿ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةٍ مُبَارَكَةٍ إِنَّا كُنَّا مُنْذِرِينَ ﴾ [الدخان: 3]، ﴿ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ * وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ * لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ ﴾ [القدر: 1 – 3]، و برای فرو فرستادن آن فرشتگان را که معصوم بوده‌اند برانگیخت و بخاطر نزول آن فرشتگان را نیز اکرام و اعزار نمود. باری‌تعالی فرموده: ﴿ نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ ﴾ [الشعراء: 193] و برای تبلیغ آن از میان انسان‌ها بهترین و با تقواترین آن‌ها یعنی حضرت محمد ﷺ را در برترین بلاد، انتخاب نموده و در این باره فرموده است: ﴿ إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبَارَكًا وَهُدًى لِلْعَالَمِينَ ﴾ [آل عمران: 96] و نزول آن را نیز در همان سرزمین پایان داد: ﴿ الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا ﴾ [المائدة: 3].  و خداوند کتابش را با بهترین اسامی و بهترین صفات بزرگ داشته است. خود خداوند اولین ذاتی است که کلامش را اکرام نمود و بدان منزلت بخشید.

 ملائکه در تعظیم به قرآن سبقت می‌جویند: ﴿ فِي صُحُفٍ مُكَرَّمَةٍ * مَرْفُوعَةٍ مُطَهَّرَةٍ * بِأَيْدِي سَفَرَةٍ * كِرَامٍ بَرَرَةٍ ﴾ [عبس: 13 – 16]، ﴿ إِنَّهُ لَقُرْآنٌ كَرِيمٌ * فِي كِتَابٍ مَكْنُونٍ * لَا يَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ ﴾ [الواقعة: 77 – 79]

بیهقی با سند صحیح از  حضرت علی ـ رضی الله عنه ـ نقل می‌کند که رسول خدا ﷺ فرمودند: وقتی انسانی برای اقامه نماز می‌ایستد، فرشته‌ای می‌آید و پشت سرش می‌ایستد، و به تلاوت او گوش می‌دهد و به وی نزدیک می‌شود و همچنان نزدیک می‌شود تا اینکه دهانش را بر دهان نماز گزار می‌گزارد و هر آیه‌ای را که می‌خواند در دهان فرشته جای می‌گیرد. این نکته بیانگر پاسداشت قرآن از جانب ملائکه می‌باشد.

 پیامبر ﷺ اصحاب خود را نیز چنین تعلیم داده بودند، چنانچه فرمودند: فقط انسان‌های پاک حق دست زدن به قرآن را دارند. بزاز ـ رحمه الله ـ نقل کرده که رسول خدا ﷺ فرمودند: دهان‌هایتان را برای خواندن قرآن تمیز نمایید. و یا فرمودند: حق عبادت چشم‌های‌تان را بدان‌ها بدهید. صحابه ـ رضی الله عنهم ـ پرسیدند: حق چشم از عبادت چیست؟ فرمودند: نگریستن در کلام خداوند. پیامبر ﷺ در روایت دیگری فرمودند: برخی از شما صدای خود را با قرآن بر دیگری بلند ننماید. اگر پیامبر ﷺ می‌دیدند فردی از اصحاب یکی از کتاب‌های سماوی ادیان گذشته را می‌خواند ناراحت می‌شدند و این ناراحتی‌شان نشات گرفته از تعظیم به قرآن و وحی بوده است.

ترمذی با سند ضعیف از ابن عباس ـ رضی الله عنه ـ نقل نموده که پیامبر ﷺ فرمودند: برترین اعمال نزد خداوند راحل مرتحل می‌باشد، یعنی کسی که از اول قرآن تلاوت می‌کند تا به آخر قرآن برسد و باز دوباره بلافاصله شروع می‌نماید. این‌ها همه در راستای این است که تا نسلی ببار آید که به قرآن احترام بگذارد.

نقل شده که روزی حضرت علی ـ رضی الله عنه ـ در شهر کوفه از کنار ابوحکیمه می‌گذشت و وی مشغول کتابت قرآن بود. حضرت علی خطاب به وی فرمود: به قلمت احترام بگذار. سپس آن را درست گرفت و نوک آن را تیز کرد، و در حالی که ابوحکیمه به آنحضرت می‌نگریست بدو گرفت: این چنین به آن احترام بگذار همانگونه که خداوند به آن احترام گذاشته است.

 حضرت ابوموسی ـ رضی الله عنه ـ می‌فرماید: من شرم می‌کنم از این که روزی حداقل یک مرتبه به عهدنامه پروردگارم نظر نیندازم.

امام بخاری ـ رحمه الله ـ از حضرت ابن عمر ـ رضی الله عنه ـ نقل نموده: زمانی که پیامبر ﷺ قرآن تلاوت می نمودند، تا فارغ نمی‌شدند، سخن نمی‌گفتند.

صحابه و یاران رسول خدا ﷺ نهایت احترام و تعظیم را در حق قرآن داشتند. تابعین و صالحین بعد از آنها نیز چنین رویه‌ای در مقابل قرآن داشتند. فقیه بزرگوار ابوالعالیه وقتی می‌خواست قرآن بخواند بر سرش عمامه می‌گذاشت و عبایش را می‌پوشید و رو به قبله می‌نشست و دوست نداشت بگوید: فلان سوره‌ی کوچک.  چرا که همه سوره‌ها بزرگ و با عظمت بودند. عمربن عبدالعزیز ـ رحمه الله ـ وقتی دید فرزندش مشغول نوشتن قرآن بر دیوار هست، او را تنبیه کرد، چرا که این بیانگر احترام به قرآن نمی‌باشد. از مجاهد ـ رحمه الله ـ نقل شده: اگر مشغول خواندن قرآن بودی و تو را خمیازه گرفت، تا زمانی که خمیازه‌ات تمام نشده، قرآن نخوان. امام نووی ـ رحمه الله ـ بیان داشته که تمام امت اسلام بر این اجماع نظر داشته‌اند که احترام به قرآن واجب است.

نکاتی در مورد عظمت و احترام به قرآن ذکر شد، به همان اندازه که ذات خداوند با عظمت می‌باشد کلامش نیز چنین است. قرآن هست که ما را از تاریکی‌ها رهانیده و به سمت نور رهنمون ساخته است و ما را از گمراهی به سمت هدایت و از جهل به سمت علم و از تنگی دنیا به فراخی آن سوق داده است.

اگر نظری در زندگی امروزی جوامع اسلامی و مسلمانان داشته باشیم، می‌بینیم که به طرق متعدد به قرآن اهانت و توهین می‌شود، شخصی را می‌بینیم که پایش را به سمت قرآن دراز کرده و یا دیگری را مشاهده می‌کنیم که بر روی صندلی نشسته و قرآن از وی پایین‌تر قرار گرفته است و یا دیگری را می‌بینیم که به قرآن تکیه داده و یا گاهی مشاهده شده که برخی‌ها کاغذهایی از قبیل مجلات و روزنامه‌ها که بر روی آن‌ها آیات کلام الهی نوشته شده را پهن نموده وبر روی آن غذا تناول می‌نمایند. این‌ها همه در حالی صورت می گیرد که به هیچ وجه نباید به قرآن یا یکی از آیات آن اهانت و بی‌احترامی صورت بگیرد.

ما امروزه شدیدا محتاج این هستیم تا به جایگاه قرآن در رفتار و قلب‌های خود، تجدید نظر نماییم. ﴿ ذَلِكَ وَمَنْ يُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ ﴾ [الحج: 32].

وصلى الله على نبينا محمد وعلى آله وأصحابه وسلم تسليمًا كثيرًا.

به قلم: د. حسام الدين السامرائي

مترجم: عصمت الله تیموری

منبع: الالوکه