بسا اتفاق می افتد که شخص، دیگران را به چشم حقارت می بیند و خویشتن را از آنها در نزد خدواند والاتر و بلند مرتبه تر می پندارد.
در حالی که اگر با چشم باز به اطراف بنگرد، خواهد دید که بسیاری از همان افراد، در امور خیر و طاعت و عبادت از وی پیشی گرفته اند.

به صف اول نماز بنگر و ببین آنهایی را که به نماز صبح حاضر می شوند و همیشه پایبند هستند.به چهره کسی نگاه کن که به هنگام شنیدن قرآن و یا به وقت شرکت در مجالس وعظ و نصیحت از روی تاسف و بخاطر کوتاهی هایی که در عبودیت خدا داشته است، اشک بر رخسارش می غلطد.

اینها بیشتر همان افرادی هستند که تو با چشم حقارت بدان ها می نگریستی و در قلبت، آنها را حقیر می پنداشتی و بخاطر لغزش و خطایی که از آنها سر زده بود، آنها را با زبانت می آزردی.

چه بسا که در مجالس عمومی و یا محافل خصوصی داد می زدی که هرگز رحمت خداوند آنها را در بر نمی گیرد! حکایت تو همچون حکایت آن واعظ است که فردی را چندین مرتبه نصیحت کرد و آن شخص با خشونت گفت: تو صاحب اختیارم نیستی. واعظ گفت: خداوند تو را نیامرزد. و خداوند فرمود: چه کسی دعا کرد تا من فلان شخص را نیامرزم؟ بدان ای شخص که من فلانی را آمرزیدم و اعمال تو را تباه کردم.

امام مسلم در صحیح خود این حدیث را تحت باب «نهی از ناامید کردن مردم از رحمت خداوند» آورده است.
ائمه حدیث از جمله امام بخاری در صحیح خود از حضرت ابوهریره نقل نموده اند: شخصی را  نزد رسول خدا(صلی الله علیه و سلم) آوردند که شراب نوشیده بود، رسول خدا فرمودند:  او را بزنید. یکی از ما او را با دستش می زد و دیگری با کفشش و دیگری  او را با پیراهنش می زد . وقتی برگشت، یکی از میان گفت: خداوند تو را رسوا نماید. نبی رحمت فرمودند: شیطان را بر علیه برادرتان یاری ننمایید. و در روایت دیگری از حضرت ابوهریره نقل شده: شخصی گفت: چه شده او را،  خداوند او را رسوا کند.پیامبر (صلی الله علیه و سلم) فرمودند:  شیطان را بر علیه برادرتان کمک و تحریک ننمایید.و در روایت نیز آمده: شخصی گفت: خدایا او را بیشتر از آنچه که لایقش هست لعنت کن. نبی رحمت (صلی الله علیه و سلم) فرمودند: او را لعن و نفرین نکنید، به خدا قسم از او همین قدر می دانم که خدا و رسولش را دوست دارد.

وقتی به صف اول نماز می نگرم، یا به کسانی که در تلاش شرکت در نماز جنازه اند  و یا به آنانی می نگرم که در مجالس و محافل خیرشرکت می جویند، اکثراً افرادی را می بینم که (انسان ظاهر بین) در رخسار و چهره شان آثار اصلاح و پایداری و استقامت در دین را نمی بیند.
 
حبیب ما رسول خدا( که پدر و مادرم فدایش باد) به عنوان یک مربی و معلم به ما آموخته در قبال چنین افرد و این چنین رخدادهایی  اینگونه از خود واکنش نشان داده و بدانیم که  لغزش سرزده از مومن او را کافر نمی گرداند و او را از رحمت خدا نا امید نمی گرداند  و اگر خطا و لغزش را ناخوشایند می پنداریم، ذات فرد را بد ندانیم، بلکه بخاطر خطا و لغزشی که از او سرزده به او ترحم نماییم و بخاطر مصونیت خودمان خدا را سپاس گوییم و خود را مبرا و منزه ندانیم.

امام مالک(رحمه الله ) در کتاب موطاء خود از قول عیسی بن مریم(رحمه الله ) نقل می کند که به اطرافیان خود می گفت:  به کردار دیگران بگونه ای ننگرید که گویا شما ارباب مردم هستید، بلکه به اعمال خود به گونه ای نگاه کنید که انگار شما غلام مردم هستید. چرا که مردم دو گونه اند: یا در سلامتی بسر می برند و یا اینکه مبتلا به آزمایش هستند .اگر در عافیت و تندرستی هستید، خدا را شکر گویید و بر کسانی که مبتلا به آزمایشند رحم نمایید.
قرآن صحنه عجیبی از قیامت را ترسیم می کند آنجا که گروهی از مردم، افرادی را می بییند که آنها را در دنیا اهل گناه و در آخرت اهل آتش می پنداشتند  و گمان می بردند که آنها مورد مرحمت و احسان خداوند قرار نخواهند گرفت، ولی خداوند آنها را به بهشت خود می برد و به فردی که خود را پاک می پنداشت و دیگران را گنهکار، می گوید: (أَهَٰؤُلَاءِ الَّذِينَ أَقْسَمْتُمْ لَا يَنَالُهُمُ اللَّهُ بِرَحْمَةٍ  ادْخُلُوا الْجَنَّةَ لَا خَوْفٌ عَلَيْكُمْ وَلَا أَنْتُمْ تَحْزَنُونَ .) ، آیا اینان (که هم اکنون به بهشت می‌روند و غرق نعمت جاوید یزدان می‌شوند) همان کسانی نیستند که (در دنیا) سوگند می‌خوردید: ممکن نیست خداوند رحمی بدیشان کند (و آنان را به بهشت نائل گرداند؟ ای مؤمنان! به کوری چشم کافران) به بهشت درآئید. نه ترسی متوجّه شما می‌گردد و نه به غم و اندوهی گرفتار می‌آئید. (چرا که بهشت جای سعادت و سرور و شادمانی و نعمت جاویدان یزدانی است.)

این آیه همچنین برخی از مایان که خود را پاک و مبرا و باتقوا دانسته و دیگران را گنهکارمی پنداریم را خطاب قرار می دهد؛ همان که خودش را از هر کسی به رحمت خدا نزدیکتر می داند و چه بسا قسم یاد می نماید که فلان شخص را هرگز رحمت خدا در بر نخواهد گرفت. آری آیه این شخص را خطاب قرار می دهد که باید از خدا بترسد و چنین تفکر خامی را از ذهن بیرون نمیاد.

اگر در آیات قرآن بیندیشیم بسیاری از چیزهایی که در قلوب ما قرار دارد از بین خواهد رفت و بعضی از ما بر برخی دیگر ترحم و شفقت خواهند نمود.

از ابوسعید خدری نقل شده که نبی رحمت(ص) درمورد این آیه فرمودند: همه این ها (که دیگران می پنداشتند اهل دوزخند) به منزله یک گروه هستند و همه داخل بهشت می شوند .ابن کثیر می گوید: اینها از همین امت هستند و وارد بهشت خواهند شد اگر چه در بهشت از حیث درجه بین آنها فرق وجود دارد.

حقیقت امر این هست که من در مورد آیه: (أهؤلاء الذين أقسمتم لا ينالهم الله برحمة) بسیار می اندیشم و هرگاه وقتی به صف اول نماز می نگرم، یا به کسانی که در تلاش شرکت در نماز جنازه اند  و یا به آنانی می نگرم که در مجالس و محافل خیرشرکت می جویند، اکثراً افرادی را می بینم که (انسان ظاهر بین) در رخسار و چهره شان آثار اصلاح و پایداری و استقامت در دین را نمی بیند.

از شما هم می خواهم تا دراین آیه بیندیشید و تدبر نمایید، امید هست تا غرور و خودبینی که شیطان در نفس هر یک از ما  بوجود آورده  از ما دور شود  ، براستی که چقدر عمال نیک  هستند که به خاطر عجب و غرور از بین می روند و چه بسیار کارهایی هستند که در نظر ما حقیرند و پیش خدا بسیار ارزش دارند.

نویسنده: أباي محمد محمود الشنقيطي
مترجم: عصمت الله تیموری