کتاب و کتابت در رشد حیات اجتماعی تأثیر بسزایی دارد. روح یک جامعه در پرتو این مهم بارور می شود و به همین دلیل تمدن اسلامی همیشه مملو از کتابهای بزرگانی است که افتخار جامعه بشری بوده و همه همت اولیای دین اسلام بر این بوده است که بندگان خدا را به سوی روشنایی کتاب رهنمون شوند. چنانکه کلام الهی با «قلم» که آله‌ي کتابت است آغاز شده: (علم بالقلم) و در جایی دیگر می فرماید: (ن و القلم و ما یسطرون)
نقش کتابخانه در انتقال علوم به افراد، بسیار سازنده است. از این رو، کتابخانه را می‏توان به عنوان کانون همایش صاحب نظران و موزه پرطراوت اندیشمندان در نظر گرفت. این نهاد کانونی، می‏تواند بالندگی و شکوفایی استعدادهای دانش‏پژوهان را به ارمغان آورده و در فرجام، به تولید اندیشه، دانش و رشد فرهنگ مطالعاتی جامعه منجر شود. در واقع، کسی که در کتابخانه قدم می‏نهد، به گلزار دل‏انگیزی در مجمع دانشمندان و دانایان قدم نهاده است.
مساجد اولین پایگاه های آموزش در جهان اسلام بودند و با گذشت أدوار و با توجه به ارزش علم و دانش در میان مسلمانان کتابخانه هایی در درون سرزمین های اسلامی سربرآورد که فهرست نام کتبشان در 10 جلد بود . در اسپانیا(اندلس دیروز) در شهر قرطبه خلیفه اموی، «حکم دوم» کتابخانه عظیمی تاسیس کرد که می گویند در حدود چهارصد هزار جلد کتاب داشت و تنها فهرست آن بالغ بر چهل و چهار مجلد می شد. از آنجا که حوزه های علمیه، مابقای این عظمتند، نقش کتابخانه در این مراکز دینی قابل اغماض نیست.
کتابخانه ی حوزه علمیه انوارالعلوم خیرآباد که بحق یکی از بزرگ ترین کتابخانه ها در سطح منطقه است را می توان منبعی غنی دانست. برای آشنایی با این “گلستان کتاب” برآن شدیم تا گزارشی از آن تهیه نماییم.
جهت تهیه گزارش از این کتابخانه، از پله های با شیب تند آن پایین می رویم. قرار است مسئول محترم کتابخانه، اطلاعاتی در مورد آن در اختیار ما قرار دهد. قبلا با ایشان هماهنگی لازم صورت گرفته است. در قسمت راهرو چند تا درِ اتاق خودنمایی میکند. در این قسمت ساختمان حوزه، علاوه بر کتابخانه، اتاق کتب درسی، اتاق تایپ و تکثیر، اتاق صحافی نیز وجود دارد. وارد کتابخانه که می شویم نقشه ها ، بروشورها و نوشته های مختلف بر دیوارها خودنمایی می کند. در قسمت سالن مطالعه شش میز(مطالعه) 4 نفره قرار دارد. و در سمت راست کتابخانه، دفتر كار و بخش مرجع کتابخانه به چشم می خورد و مخزن نیز در ته کتابخانه واقع شده است. در وردی کتابخانه دو کامپیوتر جهت جستجوی کتابهای مورد نظر(برگه‌دان) و نیز جهت استفاده مراجعین از کتابخانه الکترونیک در سمت راست گذشته شده است . محیط کتابخانه زیبا ، مرتب و در عین حال، ساکت و آرامبخش به نظر است.
مسئول محترم کتابخانه مساحت کل کتابخانه را 250 متر بیان می کند و در مورد تاریخ تاسیس کتابخانه می گوید:
كتابخانه‌ حوزه علميه انوارالعلوم خيرآباد همزمان با تأسيس حوزه پايه‌ريزي گرديد كه در سال‌هاي اوليه، تنها به ارائه‌ي كتب درسي طلاب و منابع كمك‌آموزشي اساتيد بسنده نموده بود، به گونه‌اي كه اول سال تحصيلي، كتب درسي را به طلاب تحويل داده و در آخر سال تحويل مي‌گرفته مي شد. منابع و كتب كتابخانه نيز منحصر به كتب آموزشي بود.
در طي اين سالها با شركت در نمايشگاه‌هاي بين‌المللي كتاب تهران و خريد كتاب ، بر منابع مطالعاتي كتابخانه افزوده مي‌گرديد.
از سال تحصيلي 1375-1374 روال كاري كتابخانه تغيير يافت، به اين ترتيب كه بعدازظهرها كتابخانه جهت استفاده طلاب باز بود و در ضمن، اشتراك چند روزنامه نيز داير گرديد.
در سال  1378 كتابخانه به حوزه جديد (بيرون روستا) منتقل و در 3 اتاق از دارالاقامه‌ي طلاب در فضايي تقريباً 50 متري متمركز گرديد. براي كتب درسي مكاني جداگانه در نظر گرفته شد و يك دفتر نيز جهت استقرار وسايل تايپ و تكثير و پاسخگويي تلفن همگاني داير گرديد.
همچنين با خريد مجموعه كتابهاي آقاي بهرام بهروان بر غناي بخش «تاريخ» كتابخانه افزوده گرديد.
وی ادامه می دهد: از سال 1381 با ثبت دفتري منابع، اولين گام جهت مكانيزه‌نمودن كتابخانه برداشته شد، نیز رايزني‌هايي با متخصصين امر جهت رده‌بندي كتابها انجام گرفت كه در نهايت به تهيه نرم‌افزار كتابداري زمرد (شركت كاوش) جهت ثبت رده‌بندي انجاميد.
در سال1385 با انتقال كتابخانه به زيرزمين ساختمان جديد (محل فعلي)و متعاقب آن خريد كتابخانه شخصي «دكتر نادر كريميان سردشتي» و شروع كار رده‌بندي و فهرست‌نويسي، كتابخانه از روال سنتي خود بيرون شد و بناي رقابت با كتابخانه‌هاي عمومي و حوزوي شرق كشور را گذاشت به گونه‌اي كه: در هر رده از رده‌هاي دهگانه‌ي ديويي بيش از هزار عنوان كتاب را دارا مي‌باشد.
مسئول محترم کتابخانه تهیه چنین کتابخانه ای را در حال حاضر و با توجه به وضعیت اقتصادی توسط بخش غیردولتی امری تقریبا محال ارزیابی می کند.
وی همچنین آمار کلی کتابهای موجود در کتابخانه را تقريباً 25هزار عنوان ذكرکرد که تا این تاریخ(آذر91)، تعداد 9878 عنوان ( 16206 جلد) فهرستنويسي و ثبت سیستم گرديده است.
از مسئول کتابخانه در مورد موضوع کتابها می پرسیم. ایشان می گوید: با توجه به اينكه كتابخانه حوزوي بوده و خريد منابع نيز با رويكردي حوزوي انجام مي‌گرفته، بيشتر كتابها در رده اديان و بخش اسلام و فلسفه‌ي اسلامي و تاريخ اسلام  و ايران مي‌باشد.  تفاسير و منابع فقهي مذاهب اهل‌سنت و كتب احاديث، بيشترين كتابهاي بخش مرجع را تشكيل مي‌دهد، ضمن آنكه ديگر منابع مرجع شامل: موسوعه‌ها، دائرة المعارفها ، فرهنگ لغات و زندگينامه‌ها نيز چشمگير مي‌باشد.
نگهداري 31 ترجمه از قرآن مجيد به زبان‌هاي مختلف و زنده‌ي دنيا، از افتخارات كتابخانه‌ي حوزه‌ي علميه مي‌باشد.
بیشتر کتابها به زبان فارسی، عربی و اردو هستند ضمن آنکه کتابهایی به زبان لاتین و روسی و غیره هم وجود دارد ولی کمتر بهره برداری می شود. همچنین در بخش ادبیات، ملل، تاریخ، جغرافیا، نجوم و… کتابهای قابل ملاحظه ای در کتابخانه موجود می باشد.
از لا به لای سخنان مسئول کتابخانه می فهمیم که: ساختمان كتابخانه شامل: سالن مطالعه ـ  دفتر ـ  بخش مرجع ـ مخزن عمومي ـ بخش كتب درسي ـ اتاق صحافي ـ تايپ و تكثير و انبار مي‌باشد.
سالن مطالعه: سالن مطالعه محيطي به فضاي تقريبي70 متر مربع مي‌باشد كه در آن 6 ميز مطالعه چهارنفري مستقر گرديده است.
دفتر: دفتر كار كتابخانه فضايي 12 متري را شامل مي‌شود كه: فهرستنويسي، ثبت رايانه‌اي، و چسباندن عطف منابع و …  در آن انجام مي‌گيرد.
بخش مرجع: محيطي به فضاي تقريبي 25 مترمربع كه كتب مرجع در آن جاي گرفته است. و بصورت باز اداره مي‌گردد.
بخش عمومي: مخزن عمومي نيز بصورت نيمه باز اداره مي‌گردد و در محيطي مستطيل شكل به فضاي تقريباً 80  مترمربع كه  كتب عمومي در آن جاي دارد.
زمان كار كتابخانه: از آنجا که استقرارکتابخانه در محل حوزه علميه است و بیشتر استفاده را طلاب حوزه از آن می برند، بنابر این ساعات کار کتابخانه هم با تغییر ساعات درس طلاب دستخوش تغییر است به اين معني كه:
صبح از شروع زنگ اول تا پايان زنگ ششم
بعد از ظهرها  
و پايان شب نيز بعد از مطالعه و تكرار
خدمات‌دهي كتابخانه: در اوقات مذكور طلاب محترم جهت مطالعه و تأمين منابع مقالات و سخنراني خود به كتابخانه مراجعه می نمایند. همچنين مواد درسي طلاب نيز در تمام مقاطع تحصيلي به صورت عاريت در اختيار ايشان قرار مي‌گيرد.
اساتيد نيز منابع كمك آموزشي را به امانت مي‌گيرند.
بعضي از اساتيد و فرهنگيان شهرستان تايباد و حومه نيز منابع مورد نياز را دريافت نموده و در موعد مقرر مسترد مي‌گردانند.
همچنين بسياري از دانشجويان رشته‌هاي مختلف تحصيلي شهرستان نيز جهت تحقيقات پايان‌نامه‌اي خويش به كتابخانه مراجعه و از منابع موجود به صورت حضوري و امانتي استفاده مي‌نمايند.
اشتراك چند نشريه و چهار روزنامه فارسي‌زبان سراسري  و يك روزنامه عربي نيز جزء خدمات اطلاع‌رساني كتابخانه مي‌باشد.
چنانچه قبلا ذکر شد در كتابخانه از برنامه زمرد (شبكه و چندرسانه‌اي) شركت كاوش استفاده مي‌شود اين برنامه در چهار سيستم كامپيوتر به اشتراك گذاشته شده كه يك سيستم جهت ثبت كتابها در محل دفتر، و دو سيستم در ورودي كتابخانه جهت استفاده‌ي جستجوي برگه‌داني مراجعين  و يك سيستم در ورودي خزانه جهت استفاده‌ي كتابدار خزانه مستقر گرديده است.
همچنين در دو سيستم جستجوي مراجعين برنامه‌ي مكتبة الشامله  با بيش از  17500 جلد كتاب نصب گرديده كه علاقمندان از متون الكترونيك نيز مي‌توانند استفاده نمايند.
از مسئول كتابخانه در مورد منابع و مخارج كتابخانه مي پرسيم. ايشان مي گويد: منابع و مخارج کتابخانه از طریق حسابداری حوزه پرداخت می شود و خريد کتب مورد نیاز بیشتر  از طريق شركت در نمايشگاه‌هاي بين‌المللي و استاني صورت مي‌گيرد كه خريد كتاب جهت كتابخانه‌ي واحد خواهران  و دارالافتاء حوزه را نيز شامل مي‌شود.
همچنين كتب اهدايي  مراجعين محترم نيز پذيرفته مي‌شود.
ديگر عزيزان نيز كه مايلند مي‌توانند مجموعه‌هاي فرهنگي خويش را (اهدايي يا فروشي)به كتابخانه واگذار نمايند تا ضمن نگهداري استاندارد به استفاده عموم نيز رسانده شود.
همچنين از فارغ التحصيلان رشته‌هاي مختلف دانشگاهي در رده‌هاي مختلف تحصيلي كه علاقمند اهداء يك نسخه از پايان‌نامه خويش به كتابخانه مي‌باشند استقبال مي‌گردد.
کم کم وقت نماز عصر فرار می رسد و ما آماده خروج از کتابخانه می شویم. از آنجا که کتابخانه در زیرزمینی واقع شده است با خاموش شدن لامپ ها تاریکی توأم با سکوت کتابخانه را در بر می گیرد.

تهیه و تنظیم:
آقایان: یعقوب سلیمی ، سلمان عابدین پور، عیسی پوریوسفی، بهرام بشتر و وحید ادهمی