ابوالفرج عبدالرحمن بن علی ابوالفضائل جمال‌الدین بغدادی معروف به ابن جوزی (۵۱۰ه/۱۱۱۶م – ۱۲ رمضان ۵۹۲ ه)، فقیه، محدث، متکلم و تاریخ‌نگار حنبلی‌مذهب بغدادی بود.
وی به دانش‌های دیگر مانند اخلاق و فلسفه و پزشکی نیز توجه داشت. ابن جوزی از سیزده سالگی به تالیف پرداخت و تا پایان عمر از نوشتن باز نایستاد.
وى در دوران کودکى و نوجوانى در مجالس درس بسيارى از بزرگان علم و ادب حضور يافته و از آنان در علوم متداول زمان اجازه کتبى يا شفاهى اخذ کرده است. وى در المنتظم، به ويژه در وفيات آن بيش از 70 تن و در مشيخه 89 تن از استادان خود را نام مى‏برد که بسيارى از آنان به وى اجازه روايت داده‏اند. برخى از مشهورترين استادان وى اينانند:
1- ابو الفضل محمد بن ناصر بغدادى( 467- 550) معروف به سلامى.
2- ابو القاسم على بن يعلى علوى هروى‏
3- ابو السعادات احمد بن احمد.
4- فاطمه بنت حسين بن حسن بن فضلويه رازى.
5- ابو نصر احمد بن محمد بن عبد القاهر طوسى.
6- ابو القاسم هبة الله بن محمد شيبانى کاتب.
7- ابو بکر محمد بن عبد الله عامرى.
8- ابو القاسم نصر بن حسين مقرى معروف به ابن حبار.
9- ابو بکر احمد بن محمد بن احمد دينورى‏
10- ابو البرکات سعد الله بن محمد بن على بن احمدى‏
وى استادى بزرگ و مدرسى توانا بود و چنانکه خود مى‏گويد در پنج مدرسه تدريس مى‏کرده است.
گروه زيادى در رشته‏هاى مختلف علمى از ابن جوزى بهره‏مند شده و جمعى کتابهايى را نزد او خوانده‏اند، از آن جمله‏اند: طلحه العلثى و ابو عبد الله بن تيميه، خطيب حرّان. گروه بيشمارى از امامان، حافظان، فقيهان و جز اينان، حديث از وى شنيده و تصانيفش را بر او خوانده‏اند.
گروهى نيز از او روايت کرده‏اند که از آن جمله‏اند: پسرش محيى الدين يوسف، پسر ديگرش على ناسخ، نوه‏اش، شمس الدين يوسف( معروف به سبط ابن جوزى). شيخ موفق الدين ابن قدامة، حافظ عبد الغنى، ابن قطيعى، ابن نجار، ابن خليل و نجيب عبد اللطيف حرانى که آخرين شاگرد وى در سماع حديث بوده است.
گروهى ديگر از او اجازه روايت اخذ کرده‏اند، از آن جمله‏اند: ابن جبير اندلسى، زکى الدين عبد العظيم منذرى، صائن الدين محمد بن انجب ال بغدادى، تا صح الدين بن حنبلى واعظ، احمد بن ابى الخير و الفز على بن بخارى که آخرين اينان بوده است.
از کارهای بی‌سابقه ابن جوزی، بیان یک دوره تفسیر قرآن بر روی منبر است. تدریس بخش مهمی از زندگی اجتماعی ابن جوزی را دربرمی‌گرفت.
ابن جوزى از سيزده سالگى به تأليف پرداخت و از آنجا که تا پايان عمر از نوشتن باز نايستاد، شمار آثارش بسيار است. قدرت شگفت انگيزش نيز او را يارى داده است. خود او مى‏گويد« بيش از 360 تصنيف است که برخى از آنها 20 مجلد و برخى فقط يک جزوه است» و در اواخر عمر مى‏گفت:« من با اين دو انگشتم 2000 مجلد کتاب نوشته‏ام» گفته‏اند: اگر شمار جزواتى را که نوشته است بر روزهاى زندگانى وى تقسيم کنند، معلوم مى‏شود که وى در هر روز 9 جزوه کتابت کرده است. درباره طبرى نيز گفته‏اند که روزى 40 صفحه کتابت مى‏کرده است.
همچنين نوشته‏اند که ابن جوزى تراشه قلمهايى را که با آنها احاديث پيامبر اکرم( ص) را مى‏نوشته، گردآورده بود. هنگام مرگ وصيت کرد که آب غسل او را با آنها گرم کنند، چنين کردند. اين تراشه‏ها بيش از مقدار مورد نياز بود. افراد مختلف فهرستهاى زيادى بر آثار وى نوشته‏اند، از جمله فهرستى نيز از خود مؤلف نقل مى‏شود. آثار بازمانده از وى حدود 384 اثر مى‏باشد. که با توجه به گزارش مؤلف از آثار خود( 2000 اثر) مى توان حدس زد که بخشى از آنها در حوادث گوناگون از بين رفته است.
برخي از آثار مهم وي عبارتند از:
اسبابُ النُّزول
روحُ الارواح
مولدُ النَّبی
النُطقُ المَفهوم
کتاب اخبارالبرامکه (تاریخچه برمکیان)
تلقیح فهوم الاثر فی التاریخ و السیر
تنویر الغبش فی فضل السودان و الحبش
حسن السلوک الی مواعظ الملوک
الذهب المسبوک فی سیر الملوک
سیرةالعمرین
عجائب النساء (شگفتی‌های زنان)
کتاب الالقاب
اللباب فی قصص الانبیاء
کتاب ما یلحن فیه العامة
المدهش
مناقب معروف الکرخی
مناقب الامام احمد بن حنبل
کتاب الفروسیة
صفةالصفوة (ویژگی صوفی‌گری)
زاد المسیر فی علم التفسیر در چهار بخش
نواسخ القرآن
الموضوعات من الأحادیث المرفوعات
الناسخ والمنسوخ فی الحدیث
تلبیس ابلیس (ترفندهای شیطان)
التذکرة فی الوعظ
ذم الهوی
صید الخاطر
لفتة الکبد الی نصیحة الولد
المنتظم فی تاریخ الملوک والامم
تاریخ بیت المقدس
أخبار الحمقی والمغفلین
ولقط المنافع، فی الطب.
تنبیه النائم الغمر علی مواسم العمر
لفتة الکبد الی نصیحة الولد
أعمار الاعیان
ابن جوزی در ۸۶ سالگی در بغداد درگذشت و در گورستان بابُ الحَرْب خاکسپاری شد.