در این جا، مجموعه صفاتی را می بینی که به تو کمک می کند در روند برقراری ارتباط با دیگران موفق شوی؛ صفاتی که حتی می تواند به تو کمک کند در یک موسسه یا شرکت نیز خیلی راحت تر کار پیدا کنی!

صفت اول: راستگویی و امانت
پیامبر (ص) در میان قومش به راستگوی امین شهرت یافته بود. راستگویی و امانت داری مهم ترین صفاتی هستند که تمام پیامبران خدا را بدان وصف می کنیم.
از پیامبر (ص) پرسیدند، آیا ممکن است مؤمن، ترسو باشد؟ فرمود: بله. دوباره پرسیدند، آیا ممکن است مؤمن بخیل باشد؟ فرمود: بله. دوباره پرسیدند، آیا ممکن است مؤمن دروغگو باشد؟ فرمود: خیر. (منذری این حدیث را در کتاب ترغیب و ترهیب آورده و مالک آن را مرسل ذکر نموده است)
تمام روند برقراری ارتباط با دیگران بر راستگویی و امانت داری استوار می شود. هر کاری که در روند ارتباطت با دیگران بخواهی برایشان انجام دهی ابتدا باید راستگو، قابل اعتماد و امین باشی.

مثلا وقتی درباره ی “قدردانی کردن از دیگران” صحبت می کنیم، باید بدانیم که منظور ما قدردانی صادقانه ای است که در آن، تنها صفات مثبت شخص مقابلمان را ستایش می کنیم. بعضی گمان می برند “قدردانی کردن” ستایشی توخالی و تملقی غیر واقعی می باشد و این کاملا نادرست است.

هم چنین به یاد داشته باش وقتی می خواهی قدردانی کنی باید امین باشی؛ یعنی این که باید تقدیر و ستایش تو از فرد به اندازه ای باشد که برایش سودمند است و حس اعتماد به نفسش را بالا می برد. پس مبالغه نکن تا فرد دچار غرور نگردد.
تفاوت میان قدردانی و چاپلوسی نیز بسیار ساده است. اولی واقعی؛ دومی زبانی و غیرواقعی است. اولی را همه می پسندند و دومی را همه ناپسند می دانند.

صفت دوم: عدالت
در لغت عربی، عدل از عِدلة گرفته شده که به معنای یک لنگه از دو لنگه بار چهارپاست. عدالت در این جا به معنای تعادل و توازن دو لنگه بار چهار پاست. به همین دلیل شخص عادل کسی است به عدالت حکم می کند و به دو طرف قضیه، به یک اندازه توجه می نماید.
در آیات متعددی از قرآن و احادیث بسیاری از پیامبر (ص) دستور داده شده است که به عدالت رفتار نماییم. خداوند متعال می فرماید:
(إِنَّ اللّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالإِحْسَانِ وَإِيتَاء ذِي الْقُرْبَى)
خداوند به دادگري، و نيكوكاري و نيز بخشش به نزديكان دستور مي‌دهد. (نحل 90)
رسول خدا نیز فرموده اند: عدالت گران نزد پروردگار، بر منبرهایی از نور و در جانب راست الهی – که هر دو جانبش راست است- نشسته اند، آنانی که به هنگام حکم کردن، و در خانواده هایشان، و هر کاری که به آن ها سپرده شود به عدالت رفتار می نمایند(این حدیث در صحیح مسلم ذکر شده است)
پس برای این که فرمان خداوند را اجرا کرده باشی باید هنگام تعامل با مردم، عدالت پیشه کنی. همان طور که پیش از این نیز گفتیم عدالت، همسان سازی و موازنه بین دو جهت است.

همچنین باید هنگام تعامل با مردم توازن را بین این دو جهت برقرار سازی:
1- منفی نگری و خود کم بینی
2- سلطه جویی و خود بزرگ بینی

فردی که خود را از بقیه کمتر می انگارد، اهمیت نفس خودش را از بقیه کمتر می بیند و از حقوق خود در برابر دیگران در می گذرد و از نظرات و احساساتش صرف نظر می کند.
در مقابل فردی که سلطه جوست، خود را از دیگران بالاتر می بیند و همیشه حق، نظر و احساسات خود را در صدر قرار می دهد و این گونه به حقوق دیگران ظلم روا می دارد.
اما شخصی که عادل است می داند که اهمیت نیازها، حقوق، نظرات و احساساتش نه کمتر از دیگران است نه بیشتر.
حال تو نیز با چنین دیدی می توانی به وضوح و با اعتماد به نفس، حقوق و نیازهایت را مطالبه نمایی و نظرات و پروژه هایت را ارائه کنی و در عین حال به نقطه نظر دیگران نیز گوش فرا دهی، بدان احترام گذاری و آن را قبول نمایی.
در واقع تا زمانی که دچار خودکم بینی یا خودبزرگ بینی هستی؛ از درون بحران ها نمی توانی بیرون بیایی. پس به نفع توست که به سمت عدالت روی بیاوری.
برای این که در تعامل و ارتباطت با دیگران عدالت به وجود آوری، گام های زیر انجام بده:
1.چیزی را که می خواهی معین کن.
2.آن را به وضوح برای خود و دیگران روشن نما.
3. بهترین روش ممکن، برای ابراز نمودن تصمیمت را پیدا کن.
4.وقتی دیگران صحبت می کنند، سکوت اختیار کن و به نظراتشان احترام بگذار.
5.انتقاد پذیر باش و درباره ی آن انتقاد، بحث و گفتگو کن. اگر برعکس، خودت می خواهی از کسی انتقاد کنی، کارش را انتقاد کن، نه شخصیتش را.
6.اگر لازم شد “نه” بگویی، تردید مکن.

صفت سوم: رحم و عطوفت
خداوند بلند مرتبه در کتاب خود، خطاب به پیامبرش می فرماید:
(وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا رَحْمَةً لِّلْعَالَمِينَ)
اي پيغمبر ! ما تو را جز به عنوان رحمت برای جهانيان نفرستاده‌ايم.
پیامبر(ص) نیز می فرماید: کسانی که رحم می کنند، خداوند رحمان نیز به آن ها رحم می کند. به هر آن کس که در زمین است رحم کنید تا کسی که در آسمان است به شما رحم نماید.(ترمذی آن را حسن صحیح روایت کرده است)
رحم و شفقت روح و اساس ارتباط صحیح با دیگران است و بدون آن، زندگی، خشک، بی ارزش و بی معنا می شود.
رحم و شفقت اصلی مهم برای ارتباط با دیگران است؛ یعنی این که دیگران را بفهمی، خیر و خوبی آن ها را بخواهی، احساساتشان را درک نمایی و حال و وضع آن ها را در نظر بگیری؛ چرا که با رحم و شفقت است که مردم به طرف تو می آیند و تو را دوست می دارند و از نشستن و صحبت کردن با تو خسته نمی شوند.

صفت چهارم: تواضع و فروتنی
خدواند بلند مرتبه در کتاب خود می فرماید:
(‏ تِلْكَ الدَّارُ الْآخِرَةُ نَجْعَلُهَا لِلَّذِينَ لَا يُرِيدُونَ عُلُوّاً فِي الْأَرْضِ وَلَا فَسَاداً وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ ‏)
ما آن سرای آخرت را تنها بهره كسانی مي‌گردانيم كه در زمين خواهان تكبّر و استكبار نيستند و فساد و تباهی نمی‌جويند (و دلهايشان از آلودگي های مقام‌طلبی و شهرت‌طلبی و بزرگ‌بينی و تباهكاری ، پاک و پالوده است )، و عاقبت از آن پرهيزگاران است.
پیامبر (ص) می فرماید: هر کس به خاطر خداوند فروتنی کند، خداوند شأن و منزلتش را بالا می برد.(صحیح مسلم)
فروتنی، برای ارتباط با دیگران، پایه و اساسی بسیار مهم به شمار می رود؛ چرا که انسان متکبر، هر اندازه هنر بر قراری ارتباط با دیگران را بیاموزد نمی تواند در برقراری ارتباطی موفق با دیگران پیروز شود؛ چون تکبرش همواره بین او و مردم، دیواری برقرار کرده است.

تکبر همچون دیواری است که متکبر را از داشتن ارتباط با دنیای خارجی، منع نموده است. تکبر باعث می شود نه بتوانی با خداوند ارتباط برقرار کنی و نه وارد آن جایگاه ابدی – بهشت – شوی.
پیامبر (ص) می فرماید: “هر کس به اندازه ی ذره ای تکبر در قلبش وجود داشته باشد، وارد بهشت نمی شود…” (مسلم و احمد این حدیث را روایت کرده اند)

صفت پنجم: بردباری و نرم خویی
برای این که بتوانی با دیگران ارتباط برقرار کنی به صفات پیشین بسیار نیاز داری، چون مشخص است که فقط الله عز و جل هیچ کاستی ای ندارد و نقص و کاستی در تمام بشر دیده می شود. پس باید بدانیم بسیار طبیعی است که دیگران نیز اشتباهی انجام دهند. در این زمان تو باید بتوانی با حکمت با مردم رفتار نمایی و خشم خودت را فرو بری و با آنان با نرمی و عطوفت رفتار کنی و طبیعت و فطرت بشر که در آن کاستی نهاده شده است را درک نمایی. اگر چنین نکردی و از خشم خودت پیروی نمودی ممکن است پیوند های برادری و محبت، شکسته شود و اختلاف و درگیری روی دهد.
پیامبر (ص) خطاب به اشج عبد قیس می فرماید: تو دو خصلت داری که خداوند آن ها را دوست می دارد: بردباری و نرم خویی. (مسلم روایت کرده است)

صفت ششم: پذیرش دیگران
دیگران را هر آن طور که هستند بپذیر؛ رفتار، صفات، اخلاق، افکار و احساساتشان را قبول کن، چرا که واقعیت همین است.
البته منظور ما از پذیرش، این نیست که افکار، اعتقادات و احساسات دیگران را درست بپنداریم. چون در دنیا، مردمان زیادی زندگی می کنند، بعضی مسلمانند، بعضی مومن، بعضی فاسق؛ بعضی امانت دارند بعضی خیانت کار؛ بعضی دوستند بعضی دشمن؛ بعضی راستگو، بعضی دروغگو؛ بعضی فروتن، بعضی متکبر و …. منظور ما این است که آن ها را به گونه ای بپذیریم که بتوانیم با ایشان ارتباط و تعاملی درست برقرار نماییم. با این روش می توانی فردی را اصلاح کنی،یا خود را از شر شخصی در امان نگه داری یا تغییری در کسی به وجود آوری.
برای مثال، پیامبر (ص) هنگام سخن گفتن با بادیه نشین ها با هر کس با لهجه ی خودش سخن می گفت.

کسی که در سنت و سیرت رسول خدا (ص) جست و جو کند درمی یابد که او (ص) با  تمام اقشار جامعه ارتباط برقرار کرده است. مثلا پیش می آمد که در موقعیتی با کفار قریش می نشست و با آن ها بحث می کرد و به اسلام دعوتشان می نمود و در موقعیتی دیگر در کنار اصحابش بود و دینشان را به آن ها آموزش می داد و باز در موقعیتی دیگر، به دیدن همسایه ی بیمار یهودی اش می رفت یا در موقعیتی دیگر از طرف مردی یهودی دعوت شده بود تا به خانه اش برود و غذا میل نماید و باز هم در موقعیتی دیگر در کنار همسرانش بود.

متأسفانه بعضی از مردم فقط با کسانی که شبیه خودشان هستند ارتباط برقرار می کنند و خودشان را از اجتماع و دنیایی که در آن زندگی می کنند دور نگه می دارند. بعضی نیز مرتب می گویند که “از بیشتر مردم خوشم نمی آید و باید آن ها تغییر کنند تا بتوانم با ایشان ارتباط برقرار نمایم” و این درک نادرستی است. نباید منتظر تغییر در دیگران باشی بلکه تو باید خودت را تغییر دهی. تو توانایی این را داری که با تمام بشر تعامل نمایی. اگر خود را تغییر دهی می توانی به این درجه برسی و نامحدود با دیگران ارتباط برقرار سازی. همیشه به یاد داشته باش که تغییر از درون شروع می شود نه از بیرون؛ و الله حال و وضع هیچ قومی را تغییر نمی دهد مگر این که ابتدا حال و وضع خود را تغییر دهند.
(…إِنَّ اللّهَ لاَ يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُواْ مَا بِأَنْفُسِهِمْ … 11رعد )
نویسنده: د. غادة صبیح
مترجم: فاطمه شمسی
منبع: تابش